Samvinnan - 01.10.1970, Qupperneq 24

Að mæla fossa
Það sem þjóðin fær að vita
í þessum efnum er, að hér hafi
verið á ferð sérfræðingar „að
mæla fossana“ (Atómstöðin).
Almenningur les og hlýðir með
andakt á frásagnir fjölmiðla
af mönnum, sem hér eru að
kanna möguleika á vinnslu
jarð- og sjóefna, mönnum sem
eru að kynna sér „aðlögunar-
vandamál iðnaðarins" — og
meira að segja skattamálin. Og
formaður Rannsóknaráðs rík-
isins skýrði frá því í fréttaauka
nýlega, að hér stæðu yfir djúp-
boranir, og lagði á það sérstaka
áherzlu, hve „mikill áhugi er í
Bandaríkjunum fyrir þeim at-
hugunum". Öllum sem hlýddu
mátti vera ljóst, að við áhuga
Bandaríkjamanna voru bundn-
ar vonirnar um nytsemi þess-
ara framkvæmda. — Viðhorf
af þessu tagi eru ekkert eins-
dæmi, þvert á móti einkenna
þau mjög samskipti íslenzkra
ráðamanna við erlenda aðilja.
Sjálfsagt dettur engum í hug
að amast við samvinnu vís-
indamanna okkar við erlenda
starfsbræður sína um rann-
sóknir og leiðir til að hagnýta
auðæfi landsins, en reynslan
hefur þegar sannað áþreifan-
lega að tilgangurinn er langt-
um víðtækari. Álver og kísil-
gúrverksmiðj a eru ekki dæmi
um eðlilega samvinnu á sviði
vísinda, heldur dæmi um fyrstu
skref í þeirri „iðnvæðingu",
sem veita á útlendingum lykil-
aðstöðu til nýtingar orku og
náttúruauðæfa landsins.
Að gleyma aðalatriðum
Hvar er hlutur verkalýðs i
þvi valdi yfir efnahagslífinu,
sem á þennan hátt er verið að
flytja útúr landinu? Eru þessi
örlagaríku efnahagsmál rædd
í hinni faglegu hreyfingu, og
setja þau svip á kjarabaráttu
hennar — eða eru þau óvið-
komandi þeim meirihluta þjóð-
arinnar (félagsmenn stéttarfé-
laga ásamt fjölskyldum) sem
raunverulega er skipulags-
bundinn i Alþýðusambandi ís-
lands, landssamböndum og ein-
stökum stéttarfélögum? — Eru
verkalýðssamtökin svo upptek-
in við að semja um kauphækk-
anir (sem jafnharðan eru af
mönnum teknar), starfsmat
(hvernig skipa á mönnum í
launaflokka), lífeyrissjóði,
ákvæðisvinnu, vinnufatnað og
ferðapeninga, að það gleymist
alveg að huga að sjálfum
grundvellinum: hvers konar
atvinnulíf og atvinnutæki
muni á komandi árum tryggja,
að öll hin atriðin (sbr. upptaln-
ingu) hafi eitthvert varanlegt
gildi fyrir launafólk? Verða
það atvinnutæki, sem starf-
rækt eru í samræmi við þarfir
þess og undir virku eftirliti eða
stjórn almennings — eða verð-
ur meginuppistaða þeirra eit-
urspúandi og landeyðandi
maskínerí í eigu og umsjá er-
lendra manna og lítilþægra ís-
lenzkra Umba þeirra?
Er verkalýðshreyfing aðeins
raddir fólksins: Hvað kemur
mér þessi pólitík við meðan
maður fær sitt kaup og tvo
tíma i eftirvinnu svona nokk-
urnveginn refjalaust; höfum
við ekki ríkisstjórn og sérfræð-
inga til að redda þessum mál-
um?
Náttúrlega setur fólk, sem
þannig talar, traust sitt á
verkalýðshreyfinguna þegar
kaupið lækkar, og það skipar
sér við hlið félaga sinna í verk-
föllum, en (undarlegt) svo fel-
ur það kannski íhaldinu forsjá
mála í kosningum til Alþingis
og sveitarstjórna (og svona í
kyrrþey í verkalýðsfélaginu, ef
það býður fram). — Þetta er
tragedía verkalýðsbaráttunnar
og um leið stjórnmálabaráttu
vinstri manna á íslandi. — Sú
saga verður ekki rakin hér.
Auðvitað breytist ekkert
meðan faglega hreyfingin litur
á það sem hálfgert „tabú“ að
ræða og taka afstöðu til þeirra
stjórnmála, sem ráða úrslitum
um kjör verkafólks, og meðan
hún lítur ekki á það sem eitt
meginverkefni sitt að upplýsa
(eftir ýmsum leiðum) félags-
menn sína um gangverk þessa
samfélags, sem þeir hrærast í.
En meðan þetta andvaraleysi
ríkir hjá stórum hluta launa-
fólks í landinu og samtökum
þess, mun ekki bara halda
áfram hringrásin: kauplækkun
— kjaradeila — kauphækkun
— (kosningar) — gengislækk-
un — kauplækkun..............
heldur mun stöðugt versna víg-
staða verkalýðshreyfingarinn-
ar til að taka stjórn efnahags-
lífsins í sínar hendur, og völdin
yfir þvi munu halda áfram að
flytjast úr landi.
Er nokkur von?
Er þá tómt svartnætti fram-
undan? Ég held ekki, ef menn
bara hrista af sér slenið, hætta
að láta stjórnast, en taka að
stjórna hugsun sinni og gerð-
um sjálfir.
Skynsamleg nýting lands-
gæðanna, tilkoma nýrra iðn-
greina og efling þeirra, sem
fyrir eru í landinu, eru brýn-
ustu viðfangsefni landsmanna
á næstu árum. En menn greinir
á um, hvernig að þessum mál-
um skuli staðið.
Iðnvæðing og aukin fram-
leiðsla getur aldrei verið neitt
takmark í sjálfu sér, en slík eru
einmitt að verða einkenni
hinna „kaupvæddu" iðnaðar-
landa Vestur-Evrópu, sem við
nú erum að tengjast markaðs-
böndum. Um þau kemst norski
prófessorinn Ragnar Frisch svo
að orði: °)
„Það blasir æ betur við, að
hin aukna framleiðslugeta
þessara landa þjónar ekki
framar raunverulegum, heil-
brigðum þörfum fólks. Til þess
að geta selt neyzluvöru með
hagnaði á frjálsum markaði, er
nauðsynlegt að búa stöðugt til
nýjar þarfir, sem troðið er upp
á neytendur með alls konar
misjafnlega fáguðum sölu-
mannsklækjum, með því að
hvetja fólk til að kaupa út á
krít og með því að notfæra sér
á samvizkulausan hátt hræðslu
hins óbreytta borgara við að
láta koma fram, að hann hafi
ekki efni á því, sem hinir hafa
efni á.
Útrýming heilsuspillandi
ibúða, bætt heilsuvernd, al-
þýðufræðsla og kennslumál,
list handa alþýðu manna,
hærri ellilaun og aðrar trygg-
ingar, allt eru þetta þarfir, sem
sannarlega þarf ekki að búa til,
en ekki verður fullnægt af öðr-
um en hinu opinbera. Og enn
mætti lengi telja mikilvæg
verkefni. Þarfirnar eru til, en
þær eru látnar sitja á hakan-
um og fylgja hægt á eftir hin-
um almennu framförum.
Ástæðan er sú, að það borgar
sig ekki að fullnægja þessum
þörfum. Það er ekki hægt að
græða á þeim. í hinu frjálsa
hagkerfi borgar sig betur að
nota framleiðslugetu þjóðar-
innar til að búa til og síðan
fullnægja kaupvæddum þörf-
um, sem verða æ brjálæðis-
kenndari..........
Efnahagsbandalagið hlýtur
að leiða Vesturlönd enn lengra
á þessari ógæfuferð, þar sem
peningasjónarmið og sam-
keppnishugsun er hreykt yfir
allt annað.“
Iðnvæðing og iðnaður, sem
hefur slík markmið að leiðar-
ljósi, á ekkert skylt við þá
knýjandi nauðsyn að búa
landsmönnum betri lífsskilyrði.
Slík iðnvæðing, sem í ofanálag
væri að verulegu eða öllu leyti
á höndum erlendra auðhringa,
hefur þann megintilgang að
nýta gæði landsins og vinnuafl
þess og flytja gróðann úr landi.
Þar mun fara saman rányrkja
og arðrán.
Sú atvinnuuppbygging, sem
hér þarf að eiga sér stað í iðn-
aði, sjávarútvegi og landbún-
aði, verður að gerast með fé-
lagslegu átaki landsmanna
sjálfra undir forystu hins opin-
bera (ríki, sveitarfélög) og í
nánu samstarfi við alþýðusam-
tökin í landinu.
Tveir kostir
Um þátt verkalýðshreyfing-
arinnar i þessari atvinnuupp-
byggingu gætu átt við orð belg-
íska sósíalistans Ernests Mand-
els: 7) „Verkalýðshreyfingin á
22