Samvinnan - 01.10.1970, Qupperneq 42

>0333-1ERLEND VÍDSJÁ
Magnús Torfi Ólafsson:
Willy Brandt leysir
Vestur-Þýzkaland úr
læðingi kalda stríðsins
Brandt rœðir við Bresnéff (t. v.) og Kosigin eftir komurrn til Moskvu.
borgaralegrar heimsskoðunar. Borgara-
stéttin hefur hag af því að líta sjálf
þessum augum á málin, vegna þess að
sannleikurinn getur verið óþægilegur, en
fyrst og fremst hefur hún hag af því að
þröngva þessum hluta heimsskoðunar
sinnar uppá verkalýðsstéttina, þá stétt
sem hefur andstæðra hagsmuna að gæta.
Það tekst henni vegna þess að hún er
rikjandi og ræður yfir margfalt sterkari
tækjum til skoðanamyndunar en verka-
lýðsstéttin. Og hagur hennar er augljós.
Launamaður sem trúir því að atvinnu-
rekandi veiti honum vinnu og laun af
gæzku hjartans, hann er meðfærilegri en
sá sem gerir sér grein fyrir að hann gef-
ur atvinnurekandanum hluta af launum
sínum eða er rændur þessum sama hluta.
Þessi hagur er pólitískur hagur. Hann er
kannski ekki mikill i hinni stóru heild,
en örlitla hugmynd um mikilvægi hans
getum við samt fengið með því að íhuga
hvílík bjartsýni það væri að láta sér
detta í hug að forystumenn Vinnuveit-
endasambands íslands tækju sig til og
breyttu nafni samtaka sinna. Það gera
þeir aldrei. Ekki af því þei: séu of sljóir
til að skilja það sem hér hefur verið sagt.
Heldur vegna þess að þeir hafa engan
hag af þvi. Þeir hafa af því allan óhag.
Þeirra hagur er að viðhalda b'ekkingunni.
Og hvílík barnsleg einfeldni væri það
ekki líka að láta sér detta i hug að
Morgunblaðið hætti alltíeinu að nota orð-
in vir.nuveitandi — launþegi. Það ge.ir
það aldrei. Ekki einungis vegna íhalds-
semi þess og rótgróinnar andúðar á allri
rökhugsun, heldur af þvi að það er gefið
út til að gæta hagsmuna bo.garastéttar-
innar á íslandi. Og þarsem það er and-
stætt hagsmunum borgarastéttarinnar að
losa okkur við orðin vinnuveitandi —
launþegi og þá raunveruleikafölsun sem
í þeim felst, þá er það lika • andstætt
hagsmunum Morgunblaðsins.
Við eigum því kannski eftir að heyra
orðin vinnuveitandi — launþegi nokkr-
um sinnum enn?
V.
Einsog segir i byrjun greinarinnar, þá
hefur það ótvíræða kosti þegar hægt er
að mynda ný orð úr gömlum orðum, orð-
stofnum og rótum orða, þannig að merk-
ingar þeirra verði ljósar hverjum manni.
En þetta hefur líka sína galla, einsog sjá
má af þeim dæmum sem hér hafa verið
tekin. Kostirnir bjóða hættunni heim.
Tvö orð geta verið ófölsk sitt i hvoru lagi,
en fölsk í samsetningu.
Og ef orð eru fölsk, þá eru þau það
vegna þess að þau eru illa hugsuð og/eða
vegna þess að þau tjá falska hugsun
ákveðinnar heimsskoðunar. Á sama hátt
og heimsskoðun getur verið sá varnarmúr
sem heil stétt ver hagsmuni sína með,
þannig getur mál orðið tæki í pólitiskri
hagsmunabaráttu. Ekki bara málið sem
tæki til tjáningar, heldur líka möguleik-
ar þess til að mynda ný orð á gömlum
grunni (og möguleikar þess til að nota
gömul orð um ný fyrirbæri). Því orð —
orð sem slík — geta verið lygi. Og orð
— orð sem slík — geta verið pólitísk
lygi. ♦
Aldarfjórðungi eftir að heimsstyrjöld-
inni siðari lauk, er enn ógengið frá end-
anlegum friðarsamningi milli sigurveg-
aranna og höfuðandstæðings þeirra í
Evrópu, Þýzkalands. Og þrátt fyrir þenn-
an langa drátt á formlegri friðargerð,
sjást þess engin merki að heimsveldin
tvö sem málið hafa á valdi sinu, Banda-
rikin og Sovétrikin, hugsi sér til hreyf-
ings að efna til friðarráðstefnu. Greini-
legt er að stjórnendur beggja hugsa sem
svo, að rikjandi ástand í Evrópu sé þeim
tiltölulega hagstætt og þvi engin ástæða
til að hrófla við þvi með óvissum afleið-
ingum.
Megineinkenni ástandsins sem ríkt hef-
ur í Evrópu hartnær hálfan þriðja áratug
er tvískipting mestallrar álfunnar í
bandarískt áhrifasvæði i vestri og sovézkt
í austri. Þótt heimsveldin hafi blásið og
hvásað allt hvað af tók hvort á annars
borgarmúra liðlöng ár kalda stríðsins,
hefur markalínan ekki haggazt um
hænufet á þeim kafla sem mestu máli
skiptir, þar sem hún klýfur Þýzkaland,
fyrst og fremst í tvennt en í þrjá hluta
þó, ef grannt er reiknað.
í Þýzkalandi skerast allar línur þeirrar
málaflækju sem við Evrópuþjóðum blasir
um leið og kalda stríðið fjarar út. Þar
standa bandarískar og sovézkar hersveit-
ir hvorar andspænis öðrum í hjarta
Evrópu búnar öllum hugsanlegum dráps-
tækjum frá kjarnorkuhlöðnum eldflaug-
um og niðurúr. Þar hafa risið upp tvö
þýzk riki, sem hvort um sig hefur náð
forustu í tækniþróun og atvinnulífi í sín-
um hluta álfunnar. Þar er Vestur-Berlín
einangruð eins og útsker inni í miðju
Austur-Þýzkalandi, tengd Vestur-Þýzka-
landi og þó ekki hluti af því, heldur
formlega enn undir hernámsstjórn hers-
höfðingja frá Bandaríkjunum, Bretlandi
og Frakklandi. Hvort heldur menn taka
að rekja hernaðarlega, pólitiska, efna-
hagslega eða menningarlega þætti sam-
evrópskra vandamála, skal ævinlega sýna
sig, að í Þýzkalandi eru þeir undnir í
harðastan hnút.
Hver sem leitast vill við að greiða til
einhverrar hlítar úr flækjum kalda
stríðsins í Evrópu, hlýtur því einkum að
beina athyglinni að málefnum Þýzka-
lands. Lengi hefur ljóst verið, að þar yrði
engu um þokað, nema breyting yrði á við-
horfi þýzku ríkjanna hvors til annars og
jafnframt á afstöðu bandamanna hvors
um sig til þess þýzka ríkisins sem and-
stæðri fylkingu fylgir. Frá öndverðu neit-
aði stjórn Vestur-Þýzkalands að viður-
kenna tilveru austurþýzka ríkisins og
lagði öllum sem hafa vildu við hana
stjórnmálasamband eða verzlunarvið-
skipti með beztu kjörum sömu skyldu á
herðar. Á móti héldu valdhafar í Austur-
Berlín því fram, að í Bonn sætu á valda-
stólum arftakar Hitlers, sem miðuðu allt
sitt starf við hefndarstríð og nýja land-
vinninga í austurvegi.
Þegar de Gaulle á sínum tíma hófst
handa að brjóta mót kalda stríðsins af
Evrópu, leitaðist hann við að gera tvennt
í senn. í fyrsta lagi tók hann franskan
herafla undan bandariskri yfirherstjórn
40