Samvinnan - 01.12.1972, Síða 21

1987 leiddu til þess, að stofnaður var
Byggingarsjóður safnhúss með litlu
byrj unarf ramlagi.
Sjóður þessi var síðan kallaður Bygg-
ingarsjóður þjóðarbókhlöðu, og hefur
þegar safnazt í hann nokkurt fé. í fjár-
lögum fyrir árið 1972 var t. a. m. 15
milljón króna framlag til hans.
Á 150 ára afmæli Landsbókasafns 28.
ágúst 1968 skýrði Gylfi Þ. Gíslason
menntamálaráðh. frá því, að nýju bóka-
safnshúsi hefði verið ákveðinn staður á
svæðinu við Birkimel nálægt Hringbraut,
en Geir Haiigrímsson borgarstjóri hafði
með bréfi 31. júlí 1968 tilkynnt mennta-
málaráðuneytinu, að borgarráð hefði á
fundi 30. júlí 1968 fallizt á þá tillögu
skipulagsnefndar Reykjavíkurborgar að
ætla nýrri bókasafnsbyggingu land á
fyrrnefndum stað og yrðu lóðamörk á-
kveðin síðar, þegar fyrir lægi greinar-
gerð um stærð og gerð fyrirhugaðs húss.
í ræðu sinni á afmæli safnsins sagði
menntamálaráðherra svo m.a.: „Mennta-
málaráðuneytið hefur þegar falið lands-
bókaverði að gera frumtillögur um
skipulagsmál og byggingarmál safnsins,
og mun jafnframt leitað álits annarra,
innlendra og erlendra."
Á afmælinu var loks skýrt frá því, að
þjóðhátíðarnefnd sú, er alþingi skipaði
1966 til að gera tillögur um það, á hvern
hátt íslendingar skyldu minnast ellefu
alda afmælis íslandsbyggðar 1974, hygð-
ist leggja til, að þjóðbókasafnsbygging
yrði reist sem höfuðminnisvarði þeirra
merku tímamóta.
Á blaðamannafundl, er þjóðhátíðar-
nefnd hélt 10. febrúar 1971, rifjaði for-
maður nefndarinnar, Matthías Johann-
essen ritstjóri, upp þetta mál og gat þess,
að nefndin hefði í marz 1969 ritað þá-
verandi forsætisráðherra, dr. Bjarna
Benediktssyni, bréf, þar sem sagði svo
m. a.: „Vorið 1968 höfðu nefndarmenn
samband við þingflokkana, og á fundi í
nefndinni 16. júlí sama ár, þar sem skýrt
var frá þeim viðhorfum, sem komu fram
i þingflokkunum til hinna ýmsu mála,
sem nefndin hafði fjallað um, kom fram,
að svo virtist sem mikill stuðningur væri
meðal þingmanna við byggingu þjóð-
bókasafns.
Á fundi 7. febrúar 1969 ítrekaði þjóð-
hátíðarnefnd svo fyrri afstöðu sína til
byggingar þjóðarbókhlöðu og lýsti yfir,
að hún teldi eðlilegt og sjálfsagt, að hún
yrði byggð — og þá væntanlega helzta
gjöfin, sem þjóðin færði sjálfri sér á
eliefu hundruð ára afmæli byggðarinn-
ar.“
Erlendir sérfræSingar
f frétt frá Landsbókasafni íslands 31.
október 1969 sagði svo m. a.:
„Að ósk Landsbókasafns íslands og
fyrir atbeina íslenzku Unesconefndar-
innar komu hingað til lands nýlega tveir
sérfræðingar á vegum Menningar- og
fræðslustofnunar Sameinuðu þjóðanna
íslenzkum safnamönnum til halds og
trausts í viðbúnaði þeim, er hafður hefur
verið að undanförnu vegna áætlunar um
þjóðbókasafnsbyggingu við Birkimel
sunnan Hringbrautar á landi því, er
Reykjavíkorborg úthlutaði í fyrra undir
slíka byggingu.
Sérfræðingar þessir, dr Harald L.
Tveterás, ríkisbókavörður Norðmanna,
og Englendingurinn Edward J. Carter,
sem er hvort tveggja arkitekt og bóka-
vörður, dvöldust í Reykjavík dagana 23.
—30. október og áttu ýtarlegar viðræður
við landsbókavörð og háskólabókavörð
og aðstoðarmenn þeirra, ennfremur há-
skólarektor og húsameistara ríkisins.
Sérfræðingarnir munu innan skamms
skila skýrslu, sem stuðzt verður við, er
ætla skal á um byggingarkostnað, en
þess er að vænta, að ríkisstjórn og al-
þingi taki áður en langt um líður af-
stöðu til þess, hvort fært þyki að reisa
á næstu árum þjóðbókasafnsbyggingu, er
leysi húsnæðisvanda Landsbókasafns og
Háskólabókasafns til verulegrar fram-
búðar og stuðli jafnframt að því, að þess-
um tveimur aðalvísindabókasöfnum
þjóðarinnar verði steypt, svo sem auðið
er, í eina samvirka heild."
Sérfræðingarnir lögðu skýrslu sína
fyrir þá deild Menningarstofnunar Sam-
einuðu þjóðanna í París, er fjallar um
mál sem þetta, og barst skýrslan hingað
til lands um miðjan desember 1969. Var
skýrslan samstundis lögð fyrir ríkis-
stjórnina ásamt öðrum gögnum, svo sem
kostnaðaráætlun, er samin var í sam-
ráði við húsameistara ríkisins.
Rikisstjórn íslands flutti vorið 1970
svofellda tillögu til þingsályktunar, og
mælti Gylfi Þ. Gíslason menntamálaráð-
herra fyrir henni:
„Alþingi ályktar, að í tilefni af ellefu
hundruð ára afmæli íslandsbyggðar
1974 skuli reist þjóðarbókhlaða, er rúmi
Landsbókasafn íslands og Háskólabóka-
safn.“
Tillagan var samþykkt 30. apríl 1970
með 51 atkvæði gegn 1 og afgreidd sem
ályktun alþingis.
Hinn 15. júlí 1970 skipaði Gylfi Þ.
Gíslason menntamálaráðherra bygging-
arnefnd þjóðarbókhlöðu, og eiga sæti í
henni Magnús Már Lárusson háskóla-
rektor, Hörður Bjarnason húsameistari
ríkisins og Finnbogi Guðmundsson lands-
bókavörður, en hann er formaður nefnd-
arinnar.
Hinn 1. september 1970 var Óli Jóhann
Ásmundsson arkitekt ráðinn til sérfræði-
legrar þjónustu í þágu nefndarinnar og
honum fengin vinnuaðstaða innan vé-
banda embættis húsameistara ríkisins.
Þeir Harald L. Tveterás og Edward J.
Carter, er fyrr voru nefndir og hingað
voru fengnir á vegum Menningar- og
fræðslustofnunar Sameinuðu þjóðanna í
október 1969, komu öðru sinni í nóvem-
ber 1970 og með þeim jafnframt H.
Faulkner Brown arkitekt frá Newcastle.
Kom hann á vegum byggingarnefndar
þjóðarbókhlöðu og að tilvísun Unesco-
sérfræðinganna. í framhaldi af fundi
með þeim og þeirri nefnd manna úr
báðum söfnum, er undirbúið hafði þetta
mál allt, ritaði byggingarnefndin
menntamálaráðherra bréf 26. nóvember
1970 með tilmælum um, að hann skrif-
aði borgarstjóra Reykjavíkur og beiddist
þess, að ákveðin yrðu lóðamörk svæðis
þess við Birkimel nálægt Hringbraut, er
borgaryfirvöld gáfu fyrirheit um sum-
arið 1968. Fylgdi bréfi byggingarnefndar
afstöðumynd, er sýndi tillögu að staðar-
vali fyrir þjóðarbókhlöðuna á horni
Birkimels og Hringbrautar og stærð lóð-
ar ásamt bílastæðum. Var þar gert ráð
fyrir 10.000 m2 gólffleti húss á fjórum
hæðum og 20.000 m2 lóð alls.
í bréfi byggingarnefndar kom og fram,
að heildarkostnaður hefði seint á árinu
1969 verið vegna misritunar í skýrslu
13