Samvinnan - 01.03.1986, Blaðsíða 56

Leiðin til
Hvíta hússins
fórust honum svo orð: „Ég harma, að
mér er meinað að rækja helsta hugðar-
efni mitt og markmið, það að láta til
mín taka, jafnvel að hafa forystu í
landsmálum og þá að hasla mér völl
sem stjórnmálamaður, ef það er á
mínu færi . . . Mér er hugleikið að
túlka miklar hugmyndir fyrir
mönnum; mér væri ekkert að vanbún-
aði, ef ég gæti vakið upp miklar öldur
í hugunt manna; ef ég gæti ályktað út
frá reynslu fyrri tíma í þágu athafnalífs
manna nú á dögum og þannig kallað
fram í hugum fólks hugsanir til að
örva það til ntikilla pólitískra dáða.“”
Wilson hlýnaði um hjartarætur, þegar
ritstjóri og útgefandi í New York,
George B. M. Harvey, í ræðu 3.
febrúar 1906, kvað hann koma til álita
sem frambjóðandi demókrata í forseta-
kosningum, þótt ekki gáruðu þau orð
pólitísk vötn.
George Harvey rak Harper &
Brothers, stórt forlag með tvö víðlesin
tímarit á sínum snærum, en hafði þar
utan lagt sitt í félög J. P. Morgan.
„Það, sem skírskotaði til þessa útgef-
anda í New York, var ekki frjálslyndi
Wilsons, heldur svipmót af íhalds-
semi. Fram til þessa hafði Wilson sýnt
litla samúð með stefnumiðum fram-
farasinna; hann hafði fordæmt löggjöf
Roosevelts um hömlur (á auðfélög-
um) og snúist öndverður gegn forystu
Bryans fyrir demókrataflokknum,
sem honum fannst hættulega róttæk-
ur. Allt þetta var Harvey ntjög að
skapi; hann vænti þess, að íhaldssamir
menn í austurríkjunum af toga Cleve-
lands og Parkers mundu aftur ná
yfirhöndinni í flokksstjórn demó-
krata.“12
Fyrir atbeina Harvey, en frekar þó
James Smith, fengu demókratar auga-
stað á Wilson til framboðs 1910 í
ríkisstjórakosningum í New Jersey,
sem þá var álitið griðastaður auð-
hringa. James Smith var höfuðpaur í
lausriðnum samtökum demókrata í
ríkinu, og taldi hann aðra forystu-
menn þeirra á að styðja Wilson til
framboðs. Á hinn bóginn setti hann
Wilson kosti, ef hann næði kjöri.
„Joseph Tumulty, sem síðar varð
ritari Wilsons, hefur sagt frá vanda
framfarasinnaðra demókrata. Allir . .
. voru (þeir) mótfallnir útnefningu
(prófessorsins frá Princeton), en allir
áhangendur og gamlir flokksjálkar
studdu Woodrow Wilson . . . Ráð-
stefnunni var lokið, bitrir og gramir
bjuggust fulltrúarnir til brottfarar,
þegar ritari ráðstefnunnar öllum að
óvörum kvaddi sérhljóðs: „Okkurvar
að berast sú orðsending frá Woodrow
Wilson, frambjóðanda í ríkisstjóra-
kosningunum og næsta forseta Banda-
ríkjanna, að hann væri á leiðinni á
ráðstefnuna."13 í kosningabaráttunni
var hann sagður genginn áhangenda-
kerfinu á hönd. Það bar hann af sér í
fleygu tilsvari: „Það er illræmt. í mörg
ár hef ég fylgst með og ígrundað það
kerfi, og ntér er það andstyggð, að svo
miklu leyti sem ég hef reiður á því
hent. Rétt segið þér, að þjóðlífinu,
ríkinu og landinu yfirleitt, stafi um
þessar mundir ekki af öðru meiri
hætta, og að það hafi um sinn sem
næst fært stjórnartökin úr höndum
(kjörinna) fulltrúa á vald manna í
fyrirrúnii. Til þess að afnema það
mundi ég leggja til þessar umbætur:
Kjör manna, sem kosta alls kapps að
kveða það niður; og að halda því
linnulaust í sviðsljósi.“14 Fyrr en hann
varði kom að uppgjöri.
Wilson forseti ásamt Joe Tumulty á skrif-
stofu sinni í Hvíta húsinu.
# Ríkisstjóri í New Jersey
í kosningunum 1910 unnu demókratar
mikinn sigur, og fengu þeir ríkisstjóra
kjörinn í 26 ríkjum, á meðal þeirra
New Jersey. Þar hafði jafnframt verið
prófkjör uni öldungardeildarmann,
sem ríkisþingið kysi, og varð vart um
óskir kjósenda villst. James Smith
krafðist hins vegar kjörs til öldunga-
deildarinnar, þar sem hann hafði setið
um skeið, þótt hann hefði ekki gengið
til prófkjörsins og jafnvel gefið Wilson
í skyn, að hann hefði ekki hug á
frekari setu þar. Wilson duldist ekki,
að á hólntinn var komið. „Þegar Smith
neitaði að draga sig í hlé, lagði nýi
ríkisstjórinn málið fyrir almenning í
fundaferð, og ríkisþingið kaus þann,
(sem hylli kjósenda hafði náð). Smöl-
um flokksins hraus hugur við van-
þakklæti þessa manns, sem þeir höfðu
hafið upp í stól ríkisstjóra, en athygli
56