Samvinnan - 01.03.1986, Blaðsíða 67

Hvaöan skyldi Jónasi Hallgrímssyni hafa komið ástin
til náttúrunnar og blómanna ekki síst? Þaö skyldi þó
ekki vera aö upprunans sé aö leita til Skriðu í
Hörgárdal?
komiö ástin til náttúrunnar og blóm-
anna ekki síst? Það skyldi þó ekki vera
að upprunans sé að leita í Skriðu.
Heimildir eru fyrir því að um 1840 eða
fyrr, hafi Þorlákur haft stóran blóma-
garð í túninu hjá sér. Mun það með
vissu vera fyrsti blómagarður í sveit á
íslandi. Þarna kom Jónas Hallgríms-
son ætíð við, er hann var á ferðalögum
um landið sem náttúrufræðingur.
Áður er minnst á vináttu þeirra Jónas-
ar og Jóns Þorlákssonar Kærnesteð,
en þeir dvöldust samtíða í Kaup-
mannahöfn. Og þótt Jóns sé nú eink-
um minnst fyrir brautreyjendastarf
sitt í sundkennslu, náðu menntun
hans og áhugi yfir miklu víðara svið.
Hann var í reynd sá sona Þorláks sem
ákafast hélt merki hans á lofti og
mestar vonir voru við bundnar, þótt
örlögin bæru hann út af leið. Jón
Kærensteð var þó í reynd einn af
vormönnum íslands. Hann lagði
heimkominn stund á kornyrkju, garð-
rækt og trjáplöntun í félagi við föður
sinn í Skriðu og kenndi mönnum nýtt
verklag. Auk þessa lék hann á hljóð-
færi, vann að smíðum og myndskurði
auk annars. Það hefur því verið harla
fjölbreytt menningarlíf í Skriðu eftir
heimkomu Jóns.
• Elstu reynitré á íslandi
Að leita upphafsins getur verið vand-
kvæðum bundið, þar kemur oftast
margt til. Eggert Ólafsson, Björn
Halldórsson og fleiri höfðu haft uppi
áróður fyrir ræktun landsins. Ýmsir
mætir menn m. a. Stefán Þórarinsson
amtmaður á Möðruvöllum voru
áhugasamir um framfarir í búnaði og
öðrum verklegum efnum. Þó fer vart
milli mála að hið merkilega brautryðj-
endastarf, sem Þorlákur Hallgrímsson
vann í Skriðu hafi haft afgerandi áhrif
í umhverfinu. í Árbókum Espólíns
árið 1821 segir svo m. a.: „Þann tíma
var sem mest álit Þorláks dannebrm. í
Skriðu í Hörgárdal, en þess er því
getið að vita megi hve bændur komust
þá fremst á íslandi í jarðyrkju. Hann
hafði kornsáð nokkurt og svo trjávið-
arplöntun, en kályrkju og jarðepla-
rækt hina mestu og fékk á ári 40
tunnur af jarðeplum og rófum. Mikið
kál hafði hann til nautgjafar og varð
mjólkursælt.“
Ekki voru allir jafn hrifnir af kál-
metinu og voru þess dæmin að fólk
réði sig ekki í vist í Skriðu, nema með
því skilyrði að því væri ekki boðið gras
að eta. Þorlákur mun sjálfur mjög
hafa neytt jurtafæðu, svo og heimafólk
hans og varð hann manna langlífastur
á þessum tíma og heilsugóður til
síðustu stunda. Hann lést í Skriðu
þann 6. okt. 1846 þá nær 92 ára að
aldri, en á þessum tíma var meðalald-
ur íslendinga um 35 ár. Lauk þar
langri og fjölbreyttri lífsbaráttu sem
borin var fram af óvenjulegri atorku
og hugkvæmni. Enn standa í Skriðu
reynitrén, er Þorlákur gróðursetti þar
og munu ættuð úr Möðrufellshrauni:
elstu lifandi reynitré á íslandi og
afkomendur forns trjágróðurs er var
að syngja sitt síðasta, er Þorlákur kom
til bjargar. Þau eru minnisvarði við
hæfi. +
Fólk réði sig ekki
í vist í Skriðu
nema með því
skilyrði, að því
væri ekki boðið
gras að éta.
67