Samvinnan - 01.03.1986, Blaðsíða 12

SAMVINNUHREYFING FRAMTIÐARINNAR
göngum út frá því að vilji sé fyrir að
landsmenn búi áfram í byggðarlögum
svipuðum þeim og reyndin er nú, þá
þegar er fengin ein grundvallarfor-
senda fyrir því á hvern hátt verslunar-
þjónusta verði bætt á komandi árum.
Til glöggvunar er hér yfirlit yfir
íbúaskiptingu eftir stærð byggðarlaga:
staldra við og hugleiða hvernig þeim
og öðrum hefur tekist til í verslun og
þjónustulegri uppbyggingu þessara
staða.
# Heildsala nauðsynleg
Verkefnin eru til staðar en spurningin
er einföld: Hvernig á að leysa þau?
íbúafjöldi
1930 1960 1984 % breyting
Byggðir íbúar byggðir íbúar byggðir íbúar 1930-1984
Strjálbýli 45.145 31.790 22.480 - 60%
50-100 5 405 10 823 14 896 + 121
100-200 12 1.772 11 1.803 19 2.472 + 39
200-300 7 1.628 5 1.267 6 1.569 -r- 4
300-500 10 3.555 16 6.195 15 5.984 + 68
500-1000 13 9.016 17 12.672 11 7.399 + 18
600-2000 2 2.388 4 5.922 18 24.519 + 926
2000-5000 5 16.121 4 13.870 5 16.778 + 4
5000-10000 0 0 3 2.320 2 14.460 + 142
10000-50000 1 28.831 0 0 1 13.711
50000-100000 0 0 1 79.930 + 351
100000- 0 0 0 0 1 130.175
55 108.861 71 156.592 92 240.443 120%
Athyglisvert við þetta yfirlit, með Það er öllum hollt að líta öðru hvoru
tilliti til verslunarstarfsemi, er sú stað-
reynd að fjöldi íbúa í byggðarlögum
með 1000-2000 íbúa hefur liðlega
tífaldast á tímabilinu og fjöldi þessarar
stærðar af byggðarlögum aukist úr 2 í
18 á 35 árum og úr 4 í 18 á aðeins 15
árum.
aftur til uppruna síns. Þegar kaupfé-
lögin settu á stofn heildsölu sína
snemma á þessari öld, voru landsmenn
að losa sig undan dönskum einokunar-
kaupmönnum og lengi var vandkvæð-
um bundið að fá vörur keyptar. Segja
má að þetta viðhorf, þ. e. vöruútvegun
Þau 18 byggðarlög er hér um ræðir
eru þessi, íbúafjöldi er sýndur í sviga
aftan við nafn: Patreksfjörður (1004),
Garður (1075), Eskifjörður (1079),
Þorlákshöfn (1089), Blönduós (1092),
Ólafsfjörður (1153), Ólafsvík (1220),
Sandgerði (1243), Bolungarvík
(1283), Egilsstaðir (1287), Stykkis-
hólmur (1314), Dalvík (1367), Hvera-
gerði (1402), Höfn (1543), Neskaup-
staður (1725), Borgarnes (1741),
Siglufjörður (1915), Grindavík
(1988).
Árið 1930 bjuggu 43 prósent þjóðar-
innar í byggðarlögum með 1000 og
fleiri íbúa, en árið 1984 eru það 83
prósent. Nú eru þessi byggðarlög 27
en voru 8 árið 1930.
hafi verið helsta hlutverk Sambands-
ins allt fram á sjötta áratuginn þegar
innflutningsleyfi liðu undir lok.
En hlutverki heildsölunnar var þar
með hvergi nærri lokið. Heildsalan
varð í auknum mæli birgðastöð fyrir
viðskiptavini og er það hennar megin-
hlutverk í dag. Öðru hvoru heyrast
þær raddir, er telja að heildsölustigið
sé milliliður er í raun sé óþarfur, og að
verslanir muni sjálfar í auknum mæli
leysa heildsölustigið af hólmi. Hins-
vegar má færa fram fjölmörg rök fyrir
nauðsyn heildsölustarfsemi. Eru þar
efst á blaði sérkenni landsins, þ. e.
fámennið, hin dreifða byggð svo og
lega þess á jarðarkúlunni. Á íslandi
eru liðlega 2 íbúar á hvern ferkíló-
Hér verða samvinnumenn að
meter en til samanburðar eru Danir
12