Andvari - 01.05.1961, Page 60

58
MANNES PÉTURSSON
ANDVARI
svip á þessi nýju kvæði, og vil ég geta þess
helzta, að svo miklu 'eyti sem gera má
ráð fyrir áhrifum frá Heine. í fyrsta lagi
bragarhátturinn, hann er fenginn frá
1 Ieine. Þá er innri bygging þeirra einnig
með stíl hinna stuttu kvæða hans, þetta
eru míneatúrkvæði, þ. e. a. s. þau eru
hugsuð eins og stutt kvæði eru hugsuð,
hröð og knöpp, og er það nýtt hjá Jónasi.
Efnisskipun tel ég einnig undir áhrifum
frá Heine, ekki sem ljóðskáldi heldur
ferðasagnahöfundi. 1 Harz-ferðinni (Die
I Iarzreise) t. d. er margs konar óskyldu
efni fléttað saman, landslagslýsingum,
svipmyndum af fólki, skírskotunum til
fortíðar og samtíðar, rómantík og raun-
sæi, kímni og spotti, angurværð og ljóð-
rænu. Ef vér lesum kvæðaflokk Jónasar,
verður skyldleiki við ferðalýsingar Ideines
auðsær, en þær hafði hann þekkt lengi.
1 hugskoti Jónasar rennur allt saman í
eina heild: fegurð landsins, ferðalögin
um byggðir og óbyggðir, þjóðarsagan,
skringilegir atburðir, svo sem þegar Þórð-
ur sópaði framan úr sér mýbitinu, sökn-
uður eftir þá Eggert Ólafsson og Tómas
Sæmundsson, góðlátlegt háð um danska
vísindamenn, sem sitja uppi undir Arnar-
fellsjökli og borða steik, rómantík, svo
sem Ijóðið um hinn hvíta örn sem verpir
á Elornströndum og situr rauður eins og
blóð í sólarlaginu, og mætti svo lengi
telja.1) Þrátt fyrir þessi miklu áhrif frá
Heine, eru þetta einhver íslenzkustu
kvæði, sem Jónas orti, því að þau eru
1) Yfir aðaldyrum Hafnarháskóla er mynd
af erni, sem horfir til lofts. Hin latneska áletr-
un, sem fylgir myndinni, er nánast samhljóða
ljóðlínu Jónasar um öminn á Hornströndum:
„og horfir í himinljómann". Hin latneska áletr-
un hljóðar: „Coelestam adscipit lucem“. Má
vera, að Jónasi verði hugsað til þessarar myndar,
þegar hann yrkir kvæðið, en þá var núver-
andi aðalbyggingu Hafnarháskóla fyrir skömmu
lokið (reist á árunum 1831—36).
ekki aðeins ísland sem landslagsfegurð,
heldur einnig sem samtími skáldsins,
þjóðlífið. Mun ekki of djúpt tekið í árinni
að segja, að þetta merkilega verk Jónasar
hefði aldrei orðið til í þeirri gerð sem það
er, án þeirra þroskavænlegu áhrifa, sem
hann varð fyrir bæði af ljóðstíl og lausu
máli I leines, ekki sízt lausu máli. Aldrei
síðan hafa áhrif Heines á íslenzka ljóð-
list reynzt eins frjó, og engu skáldi eftir
daga Jónasar hefur tekizt að notfæra sér
skáldskap ITeines til jafnmikillar nýsköp-
unar.
*
Eftir daga Jónasar verða Steingrímur
Thorsteinsson og Benedikt Gröndal
helztu boðberar hinnar síðrómantísku
stefnu, ásamt Grími Thomsen. Matthías
Jochumsson er þeim að ýmsu leyti skyld-
ur. Rómantík Jónasar og Bjarna, — þ. e.
aðdáun á liðnum glæsitíma þjóðarinnar
og ný ljóðræn tengsl við íslenzka nátt-
úrufegurð — helzt í kvæðum þessara
skálda, örvuð af sjálfstæðisbaráttunni.
Steingrímur og Matthías þýða mikið af
þýzkum ljóðum, einkum Steingrímur,
flest eftir skáld klassísku stefnunnar, þá
Goethe, Schiller og Hölderlin. Þessar
þýðingar, sem sumar eru ágætar, voru
mikið lesnar af íslendingum allt fram á
síðustu ár, en mig grunar, að þær séu
orðnar nokkuð fjarlægar minni kynslóð,
bæði að orðfæri og anda.
Nokkru eftir aldamótin, á árunum
1917—19, sá dr. Alexander Jóhannesson
um útgáfu á þýddum ljóðum eftir þá
Goethe, Schiller og Heine. Var hverju
skáldi skipað sér í bók. í þessum söfnum
birtust þó ekki öll ljóð, sem þýdd höfðu
verið eftir þessi skáld, því sum ljóðin
voru til í fleiri cn einni þýðingu, og var
þá jafnan tekin einhver ein. I bók
Goethes eru t. d. tæplega 50 þýðingar
eftir hina og þessa, og sýnir það nokkuð,
hver ítök þetta skáld hefur átt í mönn-