Andvari - 01.05.1961, Síða 85

ANDVAliI
VAXTARÁÆTLUN VEGNA MANNEJÖLDA
83
heimskautsbaug, t. d. í Uleáborgarléni
Finna, Norðurbotni, Vesturbotni, Ánger-
manlandi, Jamtalandi, Hálogalandi og
Finnmörk.
A8 hvers konar kau'pstaðajafnvægi
stefnir öldin?
Jafnvægi í byggð landsins er ekki bægt
að rökræða nema út frá þeim fyrirfram-
sjónarmiðum, sem maður vill tiltaka í
umræðu sinni.
Flér skal tala sem stytzt um væntan-
legan mannfjölda sýslna, en frá honum
þarf ég þó að skilja sem mest af því, sem
verður sýnilega bráðum kaupstaðarfólk.
Miðað er hér á eftir við íbúatölu þjóð-
skrár 1. des. 1960 á hverjum stað. Frá
íbúum sýslna, en þeir voru 57.3 þús.,
dreg ég þau 9.6 þúsund, sem bjuggu í
þessum stöðum: Umdæmi Stór-Reykja-
víkur (Garðahreppi, Seltjarnarneshreppi),
Njarðvíkum hjá Keflavíkurkaupstað, Sel-
fossi og Hveragerði, Borgarnesi og byggða-
miðstöðvum með útgerð og 900 íbúa:
Stykkishólmi, Patreksfirði, Dalvík. Líkrar
tegundar er Ólafsvík, en þó ekki með-
talin nú. Meðalvöxtur þessara staða hlýt-
ur að verða meiri en annarra, svo að það
truflar umræðu um meðalvöxt í sveitum
og þorpum að fela þá í tölu þeirra. Eftir
eru þá í sýslunum 47.7 þúsund, sem að
þriðjungi búa í kauptúnum og þorpum,
flestum 100—740 manna, en vel tveir
þriðjungar, sem þá cru liðug 18% af
mannfjölda landsins, cru búsettir í sveit-
um utan þorpanna. Ef hlutfallstala bænda
á enn eftir að falla allhratt, eins og ráða
mátti af blaðagreinum þekkts búnaðar-
skólastjóra nú í vetur, mun því fylgja sú
aukning landbúnaðarstarfseminnar í
þorpum og í ýmsum rekstri í byggðun-
um út frá þeim, að bændafækkun ein
fyrir sig ætti ekki að verka til muna á
mannfjöldaþróun í sýslum né þá öruggu
fylgni, sem ræktun, bústofnsaukning og
mannfjölgun í hverju byggðarlagi sýna
hver við aðra.
Um þvílíka hluti er enn í gildi mikið
af því, sem Arnór Sigurjónsson hélt fram
í yfirlitsritinu: Hvernig skal byggja
landið? Rvík 1939. En sem fulltrúa raun-
hæfs mats á framtíðardreifingu byggðar-
innar á Islandi, eins og menn hafa séð
hana síðustu árin, get ég valið mér til
fylgdar Valdimar Kristinsson og grein
hans um málið í Frjálsri verzlun 1958, 2.
tbb (V. K. 1958).
Áætlanir V. K. um íbúatölur í aldar-
lok þyrfti ég að dreifingu óbreyttri að
margfalda með brotinu % til að jafna
þann mun, sem er á kröfuhörku minni
og hans. Ég tel þurfa að ætla 400 þús-
undum stað, en hann aðeins 350 þús.,
þótt hann segi um leið, að línurit mann-
fjölgunar stefnir nú mun brattara.
V. K. hyggur íbúa sýslna að meðtöld-
um kauptúnum verða 88 þúsund. Ég
breyti engu í undirstöðu þeirrar hug-
myndar, þótt ég fráreikni umgetnu bæina
með 9.6 þús. árið 1960, margfaldi aðra
sýslubúa með % og ætli þeim svo til
aldarloka sömu fjölgun hlutfallslega og
V. K. gerði. Þá verða íbúar sýslna 81
þúsund. Borgi sig útflutningur búsafurða,
mætti eins segja 100 þúsund. Það er utan
verksviðs greinar minnar að ræða, hver
verði hluti landbúnaðar eða fiskveiða í
þeirri tölu, sömuleiðis hitt, hver af 100—
800 manna þorpunum færa ætti síðar í
kaupstaðatölu.
Ég tók áðan undir þá skoðun manna,
að stærri útgerðarstaðir, sem um leið eru
vel settir verzlunarstaðir að öðru leyti,
næðu meiri vaxtarhraða næsta manns-
aldur. Eiginleikar sumra geta einnig
breytzt. En þótt engir nýir atvinnuvegir
breyttu þar hlutföllum, má vænta þess,
að innan fárra áratuga hlytu að hafa
bætzt við 3 þús. í hvern þessara staða:
Akranes, Húsavík, Keflavík, Vestmanna-