Andvari - 01.01.1947, Síða 18

14
Stephan G. Stephansson
ANDVARI
til að skilja stefnur, einkanlega minnar tíðar. Allt hefur það
sjálfsagt haft einhver áhrif. T. d. maður kemst ekki hjá að
kynnast ögn kenningum Herberts Spencers og Darwins, þó
aldrei hafi maður lesið allt, sem þeir skráðu. Hugsunarháttur
samtíðar-bókanna er þrunginn þeirra anda, með og mót, og
þetta treðst í mann, þó ekki sé frá „fyrstu hendi“. Annars
er satt bezt að segja, ég hef aldrei fallizt alveg á, hvernig
Spencer kemst að orði um „orku“ (,,Force“) eða „ið óskynj-
anlega“ („The unknowable"), og skil ekki, að kenning Darwins
um framþróun haggist i aðalstefnunni, þó t. d. stökkbreyting
(,,Mutation“) kunni að vera til. Sama verður uppi á ten-
ingnum hjá mér, jafnvel, um frægasta skáldskap. Um eitt
skeið reyndi ég að ná í mest-metnu verk mest-metnu skáld-
sagnahöfunda, enskra — jafnvel franskra, riissneskra og
þýzkra, en í enskum þýðingum, auðvitað — en alls staðar
fannst mér jafnvel Hómer einhvers staðar „dotta“, það er
að segja, einhverjir kaflar, sem mátt hefðu missa sig, suin
ljóð og stutt saga, aðeins, kæmust næst því að vera gallalaus.
En stór liefur þó ánægja mín oft verið yfir því, sem mér fannst
fagurt og viturt — jafnvel undrun mín. Svona hefur mér
farizt, á flestum þeim fáu sviðum, sem ég náði einhverja ögn
inn á. Ætti ég að nefna eina bók til, væri mér næst að segja:
„Vídalíns-postilla“! Hún var húslestrarbókin á heimili mínu
í æsku. Ég man enn, að mergur málsins hjá karli, og fróðleik-
ur hans um Rómverja, var mér unaður. Guðfræði lians lá mér
víst í léttu rúmi, hvorki efaði hana né aðhylltist, að öðru
en því, hve brýnt var talað. Enn man ég eina stund undn'
húslestri gamla Jóns, þegar ég var krakki í Víðimýrarseh.
Mannna las. Við tvö voruin heima. Það var „Prédikun á ann-
an sunniulag í Aðventu“ — uin dómsdag. — Sjaldan hef eg
orðið svo hrifinn af hugvekju. Nú þykist ég sjá, hverju sætti,
það var ekki „andaktin“, heldur imyndana-flugið og orð-
bragðið, og kunna þó margar ræður hans vera, með réttu,
taldar snjallari.
Barnsminni. Það, sem ég man fyrst til mín, árla á Kirkju-
hólsævi minni, var að hestur, sem faðir ininn átti, stólpagripur,