Andvari - 01.01.1947, Page 85

. ANDVARI
LiffræíSi og læknisfræði
81
og verjast árásum frá öðrum verum. Hlutverk læknisins er
að styðja hana í þessu.
Þótt furðulegt sé, var þekking manna á einföldustu atrið-
um líffærafræðinnar ákaflega ófullkomin og i flestum grein-
um skökk fram undir miðja sextándu öld. Galen, er var uppi
á 2. öld eftir Krists burð, er talinn faðir hennar. En þetta
afkvæmi hans var honum til harla lítils sóma, því að það
var mesti vanskapningur. Líffærafræði hans var byggð á at-
hugunum á líffærum apa, svína, nauta og hunda. Því var
trúað í meir en 1000 ár, að brjóstbein manna væri eins og
brjóstbeinið í öpum, að lifrin í þeim væri jafnmargskipt
og lifrin í svínum, að mjaðmargrindin væri eins og í nautum,
að tvö horn væru á leginu, eins og í hundum, og að op væri á
skilrúminu milli hægra og vinstra hjartahelmings. Ef ein-
hver þóttist reka sig á skeldcju i kenningum Galens, var jafnan
litið svo á, sem það stafaði af vansköpun sjúklings eða rangri
athugun þess, er skekkjuna fann. Þegar Vesalíus sýndi, svo
að ekki urðu bornar brigður á, að mjaðmargrindin i mönnum
var öðruvísi en Galen lýsti henni, var haldið, að það væri af
því, að hún hefði breytzt síðan á dögum Galens, vegna þess,
að menn hefðu tekið upp á því að vera i þröngum brókum!
Það tafði feikilega fyrir öllum framförum í þekkingu á
líffærafræði, að blátt bann var lagt við líkskurði af trúarlegum
ástæðum. En Vesalíus hnuplaði beinagrindum úr gálgum, og
fyrir kom það, að hann gróf upp lík til að rannsaka þau. Hann
lagði drjúgan skerf til að auka þekkingu á mannslíkamanum
og var jafnvel rétt að segja að því kominn að uppgötva hring-
rás blóðsins, en sú uppgötvun olli aldahvörfum í læknisfræð-
inni, og hana gerði Harvey á 17. öld.
Meiri skriður komst enn á framfarirnar á 18. öldinni. Á
þeirri öld uppgötvaði annar ágætur Breti, John Hunter, að ef
bundið er fyrir slagæð, fær blóðið framrás um aðrar æðar.
—1 Á næstu öld á eftir, 19. öldinni, fundust enn tvö af frum-
atriðum líffræðinnar: gerð líkamans úr frumum og fóstur-
fræðin. Báðar þessar uppgötvanir hafa lagt svo mikinn skerf
til þekkingar vorrar á mannslíkamanum og störfum hans,