Vikan - 06.10.1983, Side 23

Naflastrengir fyrir
hjartasjúklinga
Strengurinn sem tengir móður og barn getur hlotið nýtt hlutverk
eftir fæðinguna: Æðarnar hafa verið notaðar til að koma í stað
bilaðra slagæða.
Naflastrengir og fylgja voru til
skamms tíma brennd á báli í
fæðingardeildum sjúkrahúsa um
víða veröld. En fyrir naflastrengi
hafa nú fundist ný not, bláæðarnar
í þeim eru látnar koma í stað
skemmdra slagæða, einkarlega í
þeim sem þjást vegna kransæða-
sjúkdóma.
Meðal annarra var það Robert
Baier, rannsóknavísindamaður
við Arvin/Calspan-stofnunina í
Buffalo-fylki í Bandaríkjunum,
sem á heiöurinn af þessari endur-
nýtingu naflastrengja. Aðferöin
varð til við þriggja og hálfs árs
þrotlaust starf sem kostaði um
það bil 3,5 milljónir dollara.
Undanfarin fjögur ár hafa æðar úr
naflastrengjum verið græddar í
um það bil 20.000 manns víðs veg-
ar um heiminn.
Ekki heyrir það til nýjunga að
slagæðar séu fjarlægöar og aðrar
leiöslur settar í staðinn. Reynt
hefur verið að nota gerviefni eins
og dacron eða æðar úr kúm. En
gerviæðarnar eiga til að stíflast
eða verða gróðrarstíur fyrir
bakteríur og kýræöarnar bólgna
og springa. Það hefur gefið mun
betri árangur að taka æð úr fæti
sjúklingsins sjálfs — en þær eru
því miður oft í eins slæmu ástandi
og biluðu æöarnar sem á aö lag-
færa og duga því skammt.
Æðar úr naflastrengnum er
mjög hentugar. Þær eru aðeins
níu mánaða gamlar og alveg laus-
ar við alls kyns kvíslar eða lokur.
Flestar eru um eða yfir eins metra
langar.
Leiösla sem á að koma í stað
slagæðar verður að vera laus við
loðun, blóðiö má ekki festast viö
hana og safnast í kekki. Undir-
stöðuatriði í þessum efnum er
yfirborðsorka flatarins. Þessa
yfirborðsorku má skýra með því
að hugsa sér egg á pönnu. Reyndir
matreiöslumenn vita að það þarf
ekki teflon-pönnur til að koma í
veg fyrir að eggið festist viö pönn-
una.
Æöarnar í naflastrengjum hafa
þessa yfirborðsspennu sem kemur
í veg fyrir aö blóðkekkir myndist
innan á agðaveggjunum, svo
framarlega sem ekki er búið að
rjúfa naflastrenginn. Robert
Baier uppgötvaði að hægt er að
viðhalda þessu jafnvægisástandi
innan á æðaveggjunum með því að
súta æðina að innan með sams
konar efnasamböndum og notuð
eru til að súta leður. Sú meðhöndl-
un æðanna kemur í veg fyrir aö
ónæmiskerfi líkamans ráðist gegn
þessum ígræddu æðum, styrkir
þær og réttir úr þeim.
Áður en þessar æðar úr nafla-
strengjum eru teknar í notkun
þarf að skoða þær vandlega,
athuga hvort yfirborðsspennan er
nægileg, hvort nokkrar skrámur
eða rifur fyrirfinnast, hvort blóð-
fita hefur sest á þær og yfirleitt
hve vel byggðar þær eru. Baier
telur að innan við 20 prósent
æðanna standist þessi nákvæmu
próf.
Naflastrengjaæöar eru um þess-
ar mundir aðallega notaðar við
ígræðslu í hand- eða fótleggi.
Ennfremur hafa þær verið
notaðar í neyðartilfellum, til að
mynda aukaleiðslur vegna hjarta-
aðgerða — og eru horfur á að sú
notkun þessara æða eigi eftir að
aukast verulega.
Uppgötvanir Roberts Baier á
þessu jafnvægisástandi yfirborðs-
spennu í æðaveggjum hafa gildi á
mörgum sviðum. Sams konar
grundvallarreglur og notaðar eru
við ígræöslu æða úr naflastrengj-
um voru notaðar við smíðina á
gervihjartanu handa Barney
Clark sem frægt varð. Baier og
félagar telja að hægt verði að nota
sömu lögmál til að koma í veg
fyrif tannsteinsmyndum og til að
varha því að þörungar og skeljar
festist við skipsbotna.
í naflastrengnum er bláæð (lituð) og um hana vefjast tvær slagæðar. Blóð móðurinnar blandast
aldrei blóði fóstursins. Æðarnar ná saman í fylgjunni og þar fara fram skipti á fæðuefni og úr-
gangsefnum. Þegar búið er að meðhöndla bláæðina eftir aðferðum Roberts Baier hentar hún vel
til ígræðslu.
4». tbl. ViKan 23