Vikan - 12.08.1993, Blaðsíða 34

UTANGARÐSBORN
„Ég geri mér vonir um að
sem flestir - og þá ekki síst
ráðamenn - fari að opna vest-
urgluggann í sínum eigin sál-
arkima og átta sig á því að í
þessu landi er til allt sem þarf
til að skapa viðunandi uppeld-
isaðstæður. Ég sé fyrir mér
að fagfólk og almenningur
vinni saman í stað þess að sí-
fellt sé verið að agnúast út í
alla ófullkomnunina og það
sem miður fer. Hér á ég við
heimili þar sem áhugi er fyrir
hendi, skólana, heilbrigðis-
stofnanir og félagslega kerfið f
heild, auk stjórnkerfisins. Sú
samanlagða þjónusta sem
þessar stofnanir láta í té
bendir oft til þess að þær séu
að verjast neytandanum og
fæla hann frá því að leita
þeirrar aðstoðar sem hann
þarfnast.
Hið opinbera kerfi er alltof
gamaldags og vinnur á grund-
velli þekkingar sem er úrelt.
Fjölskyldulíf og atvinnulíf eru
eins og tveir armar á sama lík-
ama en þó bendir umræðan til
þess að óhjákvæmilegt sé að
stytta vinstri handlegginn til
þess að hægt sé að teygja úr
þeim hægri. Því ekki að bjóða
til dæmis upp á námskeið fyrir
þá sem hyggja á barneignir en
ekki aðeins fyrir þá sem þegar
eiga von á barni? Því ekki að
verja 50 prósentum skóla-
göngunnar til að efla jákvæða
sjálfsmynd fyrst um 40 pró-
sent nemenda detta úr skaft-
inu við framhaldsskóladyrnar?
Því ekki að nýta frábærar hug-
myndir um ódýrt skólafæði
sem nemendur og kennarar
sjá um sjálfir í stað þess að
tala í áratugi um mötuneyti af
fullkomnustu gerð án þess að
nokkuð verði úr framkvæmd-
um? Hið opinbera, frá alþingi
og niður úr, minnir á búðar-
mann sem er hræddur við
kúnnann og lokar á hann til
hálfs í stað þess að koma
fram eins og góð, gamaldags
flugfreyja sem brosir og spyr:
Hvað get ég gert fyrir þig?
Það er eins og nefndir og
ráð í þessu landi séu fullar af
sama fólkinu, fólki sem á að
vera skapandi en hefur staðn-
að í því að umgangast of mik-
ið af „vernduðu súluritafólki"
og of lítið af reiðum börnum
og þreyttum, ráðvilltum og
grátandi foreldrum. Það þarf
að horfast f augu við það að
uppeldi barns er tuttugu ára
verkefni sem einungis verður
unnið með samvinnu.“ □
SKIN OG SKÚRIR í LÍFI ÚTIGANGSBARNA
Eftirfarandi frásögn af lífi útigangsbarna hinum megin
á hnettinum, í Astralíu, birtist í blaöinu The Weekend
Australian og þar segir Tom nokkur Easling frá starfi
sjálfboðaliða sem leitast viS að koma þeim til hjálpar
og stySja þau til farsælla lífernis:
vesturströnd Ástralíu
stendur fögur stór-
^^^iborg, Adelaide. Hún
er fræg fyrir árlega listahátíð,
vínyrkju og fagurgrænt skógi-
vaxið umhverfi. Loftslagið er
milt mestan hluta ársins og
sumarið langt og heitt, einkum
febrúar. Adelaide er líka fræg
fyrir skelfilega skógarelda
sem brutust út í miklum þurrk-
um árið 1983 og barist var við
vikum saman.
Undir glæstri fegurð Adel-
aide býr þó annað og meira. í
þessari borg eins og mörgum
öðrum borgum heimsins hafa
hundruð og jafnvel þúsund
barna og unglinga hreiðrað
um sig með ýmsu móti á göt-
unni. Ástæðurnar fyrir þess-
um barnaflótta eru margvís-
legar. Búa má til langan lista:
Ást- og öryggisleysi, fátækt,
ofbeldi, neysla vímuefna í
óhófi hjá foreldrum, kynferðis-
leg áreitni, kvfði, óvissa og
ótti. Á götunni verða síðan
börnin fórnarlömb hvers kyns
glæpastarfsemi. Svo virðist
sem engin leið liggi til baka til
öruggs skjóls og menntunar.
En er því svo varið?
í dagblaði einu, The Week-
end Australian, í febrúar
1992, segir sjálfboðaliðinn
Tom Easling blaðamanninum
Phillip Adams ( bréfi frá starfi
sínu meðal götubarna, gleði
þess og sorgum. Tom og fé-
lagar hans hafa freistað þess
í rúm þrjú ár - með mikilli
vinnu og seiglu - að leiða
unglingana frá sjálfstortímandi
lífi þeirra. Þeir leitast við að
breyta þeim í ungt, þroskað
fólk sem getur lagt eitthvað af
mörkum.
Við'gefum Tom orðið: „Við
erum þrettán sem vinnum
saman, þar af eru níu sjálf-
boðaliðar. Við erum ýmist
íhaldssöm eða róttæk. Öll
erum við Ástralir af ítölskum
eða enskum uppruna eða af
frumbyggjaættum. Við göng-
um göturnar sjö kvöld í viku,
hittum marga unglinga og sjá-
um margt ófagurt. Auðveld
lausn á vandamálunum er
ekki til. Við fáum hótanir, jafn-
vel morðhótanir, frá eiturlyfja-
sölum, kynferðislega brengl-
uðum mönnum og melludólg-
um. Ekki nóg með það. Við
bætist afstaða stórs hluta al-
mennings sem vill afskrifa
þessi börn, segir þau vonlaus
tilfelli sem ekki eigi að sóa
orku eða peningum í, vond
börn, löt, hávaðasöm og ill-
gjörn. Slík börn eru vitaskuld
til en þau eru yfirleitt í þeim
hópi sem við köllum helgar-
götubörn - þau eru í ævin-
týraleit um helgar, eiga ann-
arra kosta völ, eiga jafnvel
heimili og foreldra sem þykir
vænt um þau.“
Tom Easling segir að það
sé auðvelt að gleyma þvf að
verið sé að vinna með börn-
um. Skelfileg lífsreynsla og
hörkulegt götulífið markar
spor í andlit og framkomu
unglinganna. Þeir líta ekki að-
eins út fyrir að vera miklu eldri
en þeir eru heldur ber öll
framkoma þeirra þess vitni.
Don var þrettán ára og
hafði verið á götunni í næst-
um eitt ár. Hann var fáskipt-
inn, lágvaxinn drengur, álitinn
óviðráðanlegur. Foreldrar
hans vildu ekkert af honum
vita. Don var svo hræddur um
áð fullorðið fólk sviki hann á
ný að hann strauk jafnharðan
frá fósturheimilum þar sem
honum var komið fyrir. Áður
en hann strauk hafði hann
stolið þeim peningum sem
hann komst höndum yfir á
heimilinu.
Á götunum komst Don að
því hvernig fullorðnir misnot-
uðu börn og unglinga í gróða-
skyni - með eiturlyfjum, vændi
og djöflatrú. Don varð þjófur.
Hann stal fyrir fullorðið fólk
sem vék einhverju að honum
að launum. Venjulega var
hann einn síns liðs. Hinir götu-
krakkarnir vildu engin sam-
skipti eiga við hann. „Hann er
ólánsgripur. Hann stelur frá
okkur. Hann er lygari," sögðu
krakkarnir.
Kvöld nokkurt ákváðu Don
og nýr félagi hans að fara í elt-
ingaleik í húsinu þar sem bæli
þeirra var. Þeir voru undir á-
hrifum áfengis. Don féll af
annarri hæð og fótbrotnaði.
Tom fann hann á barnaspítal-
anum. Hann skalf af ótta og
tottaði hornið á koddaverinu
sfnu. Hann greip f Tom
dauðahaldi: „Ekki fara frá mér,
ekki fara. Ég er hræddur!"
Þessa nótt svaf Don með
stóran bangsa í fanginu, grét
með ekka og kallaði á
mömmu sína. Skel götu-
drengsins þrjóska hafði brost-
ið - að minnsta kosti ( nokkrar
klukkustundir.
Svipaða sögu segir Tom af
Eddy, fjórtán ára ósvífnum
unglingi með glampa í augun-
um, strák sem segist vera
partísvín:
„Hann sagði mér að hann
hefði verið tekinn frá móður
sinni, drykkjukonu, fyrir
nokkrum vikum en hún hafði
ekki enn tilkynnt að hans væri
saknað. „Ég fer til hennar þeg-
ar hún hættir að drekka,"
sagði hann.
Eitt kvöldið kom hann til mín
niðurbrotinn. „Tom, ég er svo
áhyggjufullur út af gullfiskun-
um mínum, mamma gleymir á-
reiðanlega að gefa þeim.“ Ég
fór með honum heim til sín
næsta dag, vonaði að hann
yrði jafnvel eftir þar. Eftir örfáar
mínútur var hann kominn að
bílnum með kar fullt af fiskum!
Hann vildi að ég hitti mömmu
sína. „Sjáðu, ég sagði þér að
hún væri blindfull!" Hér var
annað barn með tár í augum.
34 VIKAN 16. TBL. 1993