Vikan - 12.08.1993, Blaðsíða 35

UTANGARÐSBORN
Ef einhver árangur á að
nást í starfi með götubörnum
verður að líta undir yfirborðið.
Við verðum að vera ánægð
með barnið sjálft en ekki endi-
lega hegðun þess. Við erum
engir björgunarmenn. Við lát-
um þau standa frammi fyrir
ágreiningsefnunum en bjóðum
þeim hentug og framkvæman-
leg úrræði.
Ein okkar, Kathy, er berorð
við krakkana: „Þetta er
óþverrinn sem þú ert að ana
út í; hér eru leiðir út úr ógöng-
unum. Þú átt valiðl" Ungling-
arnir kunna að meta heiðar-
leikann og hreinskilnina. Þeir
vita nákvæmlega hver staða
þeirra er.
Það geta liðið margar erfið-
ar vonleysisvikur, löng bið
mánuðum saman. Jafnvel eitt
ár eða tvö líða áður en ungl-
ingurinn tekur fyrsta skrefið
burt frá götunni. Yfirleitt eru
börnin smeyk um að þeim
mistakist aftur en um leið og
þau taka sig á hjálpum við
þeim eftir megni.
Það sem fær mig til þess að
halda áfram þessari vinnu er
að sjá hvernig börnin þroskast
þegar þau losna úr togstreitu
götulífsins. Sumum tekst það
af eigin rammleik, önnur fá
hjálp. Þegar þau búa hér á
fósturheimilinu styrkir það mig
í trú minni á að þessir ungling-
ar séu raunverulega þess virði
að leggja á sig svo miklu
vinnu - þrátt fyrir andlegt álag,
depurð og örvæntingu sem
fylgir i kjölfarið.
Sam er fjórtán ára og flutti
hingað inn mánuði eftir að ég
hitti hann á götunni. Hann er
elstur barnanna í fjölskyldunni
og á marga stjúpbræður. Fað-
ir hans rak hann að heiman -
því eins og faðirinn komst að
orði: „Það kom sér ekki lengur
vel að hafa hann!“
Sam var í algjöru rusli bæði
líkamlega og andlega. Auð-
veldara var að ráða bót á lík-
amlegu vanköntunum en þeim
andlegu. Hann var gjörsamlega
sviptur öllu sjálfstrausti. „Ég er
vondur, vondur, vondur.“ Hann
var sannfærður um að allir
vissu að hann væri vondur.
Hvert sem hann fór - í búðir, á
ströndina - var alltaf sama sag-
an: „Sjáðu, allir eru að horfa á
mig!“ Hann réðst á fólk með
skömmum og svívirðingum.
Mígreni fékk hann dag hvern.
Sam breyttist smám saman.
Það ruglaði hann til að byrja
með að fullorðin manneskja
skyldi ekki berja hann, líkaði
jafnvel vel við hann. „Tom, þú
ert heimskur. Ég er vondur."
„Já, Sam, ég er heimskur
en þú ert ekki vondur. Þú ert
ágætur eins og þú ert.“
„En þú skammar mig.“
„Nei, Sam, ég nöldra yfir
hegðun þinni.“
Enn var hann ekki ánægður
- hann prófaði mig, jós yfir
mig ókvæðisorðum, hljópst á
brott nokkra daga í einu, neytti
eiturlyfja og lenti í útistöðum
við lögregluna. Það var ekki
um neina framför að ræða.
Mér fannst ég sigraður - mér
var öllum lokið.
„Sam, ég veit ekki hvers
vegna þú ert að gera sjálfum
þér þetta. Eitt er þó vfst, þú
losnar ekki svona auðveldlega
við mig. Mér þykir það leitt!“
Þetta hitti í mark. Svívirðing-
arnar breyttust í vingjarnleg
slagsmál sem eru einkenn-
andi fyrir ástúð götubarna.
Slagsmálin breyttust síðan
fljótlega í faðmlög. Næstu vik-
ur fann ég hann sofandi við
svefnherbergisdyr mínar.
Seinna reyndi ég að fá Sam
til þess að fara aftur í skóla.
„Nei, ég er rekinn út hvert sem
ég fer. Mér fellur heldur ekki
vel í skólanum - kann ekki á
bækumar." Ég bað hann að
lesa fyrir mig. „Get það ekki.
Stafirnir eru allir i móðu.“
Með gleraugu að vopni fór
Sam aftur í skólann og tókst
vel upp. Þessa dagana er
hann einn hinna heppnu og
vinnur sem iðnnemi. Það er
erfitt að trúa því en mörg
þessara barna hafa farið á
mis við einföldustu hluti.
Steven var sextán ára og
hafði aldrei komið út fyrir borg-
ina. í fyrstu tjaldferðinni sinni
sagði hann: „Getur þetta tjald
haldið burtu Ijónum og tígris-
dýrum?“
John er sautján ára og hjól-
ar himinlifandi á reiðhjóli sem
er langt frá því að vera
splunkunýtt: „Vá, ég hef aldrei
átt hjól áður!“
lan er þrettán ára. „Tom, ég
henti þessum pokum með
spagettíi - það var allt orðið
glerhart," sagði hann.
Mark er sextán ára. „Þessar
litabækur eru ágætar!1' sagði
hann. Mark er ekki þroska-
heftur. Hann fékk bara aldrei
að njóta bernsku sinnar.
Að fóstra götubörn felur
einnig í sér skelfilegar stundir.
Hversu margir foreldrar hafa
orðið að segja fjórtán ára
barni sínu að besti vinur þess
hafi verið myrtur? í mörgum
tilvikum myndi almenningur
ekki trúa okkur eða skjólstæð-
ingum okkar. Við verðum líka
að vernda persónuleika
þeirra. Þau gætu aldrei komið
fram í fjölmiðlum. Það er ekki
hægt að setja þau fyrir framan
myndavél og látið þau segja:
„Hæ, ég er Susan. Ég er fjórt-
án ára, mamma mín er tuttugu
og átta ára. Ég næ mér í pen-
inga með því að selja mig og
brjótast inn í bílinn þinn.“ Eða:
„Ég er Bob. Ég er þrettán ára
og hugsun mín verður oft ó-
skýr. Foreldrar mínir voru van-
ir að gera undarlegustu hluti
við mig. Þegar ég var lítill
héldu þau mér út um glugg-
ann, hátt uppi, héldu um fæt-
urna á mér og sögðu mér að
vera þægur."
Því fer fjarri að öll börn uni
vistinni á götunni lengi. Tíu
börn, sem voru á lista hjá okk-
ur, létust á síðasta ári - of
stórir skammtar af eiturlyfjum,
tvö morð og nokkur sjálfsmorð
bættust við. Ekkert annað
tækifæri gefst þegar þau nota
byssu. Þetta hljómar vissu-
lega skelfilega en þó eru Ijósir
punktar hér og þar. Þökk sé
félagsfræðingum, útideildar-
mönnum, foreldrum, fósturfor-
eldrum, kennurum og hverfis-
lögreglunni.
Hvað felur framtíðin í skauti
sér? Hvað um að fyrirbyggja?
Mikil þörf er fyrir fósturfor-
eldra. Fólk þarf ekki að taka
götubarn. Það er fjöldi barna
fyrir að hlusta á sig. Bréfi hans
fylgdi afrit af bréfi frá Don,
stráknum sem fótbrotnaði.
Sabína, sem Don minnist á í
bréfinu, er kona sem vinnur
meðTom.
Hæ, Tom.
Ég vona að þú sért frískur.
Ekki segja neinum hvar ég
er. Ef Sabína spyr máttu gefa
henni heimilisfang mitt. Viltu
gera svo vel og biðja hana að
skrifa mér. Ég ætia aftur í
skóla, Tom. Eðiilegt líf er
miklu auðveldara og það er
gaman iíka. Þú ættir að hætta
að vinna á götunni og fá þér
almennilega vinnu. Við gerum
öll mistök - þvílík mistök!
Meðal annarra orða, þú ættir
að biðja Sabínu að giftast þér,
þá ætti ég stóra fjölskyldu til
þess að skrifa til. Ef ekki, viltu
þá ekki gera svo vel og biðja
hana að flytja til þín.
Margar ástarkveðjur.
Hættu á götunni og fáðu
þér sómasamlega vinnu! □
Jafnvel
eitt ár eða
tvö líöa
áöuren
ungling-
urinn
tekur
fyrsta
skrefiö
burt frá
götunni.
Yfirleitt
eru þau
smeyk um
aö þeim
mistak-
ist...
sem þarfnast þolinmæði, ástar
og umhyggju. Þetta þrennt
kæmi í veg fyrir að þessi börn
lentu á götunni síðar meir. Sá
sem ekki getur tekið fóstur-
barn gæti til dæmis tekið að
sér barn eina eða tvær helgar
í mánuði til þess að móðir
sem á i erfiðleikum fái smá-
hvíld.“
Bréfi sínu lýkur Tom með
því að þakka viðtakandanum
ló.TBL. 1993 VIKAN 35