Menntamál - 01.04.1961, Blaðsíða 47

MENNTAMAL
37
hvernig á nútímaljóð að vera til þess að geta talizt full-
gild list?
Ekki þarf lengi um að skyggnast til þess að sjá að aft-
ur muni bera að sama brunni. Tvö gerólík sjónarmið
blasa þegar við: annarsvegar hugmyndaheimur kapítal-
ismans, hinsvegar hugmyndaheimur sósíalismans. Auðvit-
að finnast ýmiskonar tilbrigði nútímaljóðagerðar beggja
megin járntjaldsins svokallaða og margvísleg áhrif smjúga
í gegnum það á báða bóga. Eigi að síður er auðsætt hversu
mjög búningur og þó ennþá fremur efni ljóðsins ákvarðast
af þeim mótstríðandi lífsstefnum sem einkenna þessi tvö
áhrifasvæði.
Alkunn er sú ásökun vestrænna borgara að sameignar-
skipulagið hafi gert hverskonar list, þar á meðal ljóða-
gerðina, að ófrjálsri tilgangslist í þágu allsráðandi ríkis-
valds. Ráðstjórnarmenn svara með þeirri fullyrðingu að
borgararnir föndri æ meir við úrkynjaða og stefnulausa
einangrunarlist í skugga allsráðandi auðhringavalds. Enda
þótt nokkuð kunni að vera til í hvorritveggja þessara stað-
hæfinga mun málið ekki vera eins einfalt og hinir kapps-
fullu keppinautar vilja vera láta.
Víkjum fyrst að austrinu. Eindregin tilgangslist er svo
sem ekki neitt nýtt fyrirbæri undir sólinni. Hún hefur
þvert á móti verið meginþátturinn í list allra alda. Hitt
er einnig gömul saga mannlegs veikleika að skáld hafi
lagað búning eða efni ljóða sinna eftir stundarkröfum
auðs og valds. Ekki þarf annað en minna á margfræga
þjónustu þeirra við konunga og kirkjuhöfðingja liðinna
tíma. En hver er svo kominn til að segja að öll þessi skáld
hafi einatt kveðið sér þvert um hug? Flest þeirra hafa
vafalaust verið sannfærð um réttmæti og nauðsyn þess
valds sem þeir lofuðu og lutu, þegar þeir skoðuðu það 1
ljósi síns tíma.
Það er því næsta hæpin fullyrðing að öll skáld í heimi
sósíalismans séu kúguð til að yrkja í anda valdhafanna.