Menntamál - 01.04.1961, Blaðsíða 46

36
MENNTAMÁL
gera það að vopni í lífsbaráttunni. Þessi tvö sjónarmið
hafa svo sett mismunandi mikinn svip á ljóðsöguna eftir
atvikum.
Fulltrúar hinnar svokölluðu óháðu listar hafa ástund-
að sem mest hlutleysi 1 ytri baráttu samtíðar sinnar og
hefur þá skáldskapur þeirra stundum orðið svo persónu-
bundinn og innhverfur að einungis takmarkað ,,úrval“
lesenda hefur getað tileinkað sér hann að nokkru ráði.
Fulltrúar tilgangslistarinnar hafa hinsvegar oft staðið í
„andskotaflokkinum miðjum“ og reynt að gera efni og
form Ijóðsins sem tilkvæmilegast alþýðu manna.
En í raun réttri er hér aðeins um stigmun en ekki neinn
eðlismun að ræða. Einu gildir hversu djúpt skáldið vill
kafa í leyndardóma sjálfs sín og tilverunnar — það getur
samt ekki sloppið úr mannheimi. Það neyðist til að taka
einhverja afstöðu gagnvart umheiminum og gerir það
raunar öldungis eins fyrir því þótt það einangri sig í fíla-
beinsturni. Skáldið getur aldrei orðið hlutlaust gagnvart
manninum. Maðurinn eltir það inn í turninn og krefst
reikningsskila. Þegar allt kemur til alls eru skáldið og
maðurinn tvær hliðar á sama furðuverkinu.
Því verður ekki með nokkru móti neitað að margur djúp-
sær og nýstárlegur skáldskapur hefur orðið til á einhvers-
konar flótta frá harkalegum veruleika mannlífsins. En
hitt er jafnvíst að því aðeins hafa hin mestu ljóð orðið
lýsandi vitar í andlegu lífi þjóða að skáldið hefur glímt
án afláts við manninn og örlög hans.
Sem sagt: dæmin virðast sanna að efni og búningur
ljóða taki meiri eða minni stakkaskiptum, svo sem aðrar
listgreinir, í órjúfandi tengslum við breytingar mann-
félagsins. Uppi hafa verið allskonar „íkur“ og „ismar“
sem ég kann varla að nefna og allar hafa þessar stefnur
getið af sér einhvern fullgildan skáldskap. Upphaflegu
spurningunni verður því varla svarað að neinu gagni. En
væri þá ekki reynandi að takmarka hana á þessa lund: