Menntamál - 01.04.1961, Síða 18

8
MENNTAMÁL
Ég er hér ekki að endurtaka það enn einu sinni, sem við
höfum heyrt svo oft á undanförnum árum, að íslenzk
tunga og íslenzk menning séu í bráðri hættu. Menning
og tunga smáþjóðar í miðjum hinum stóra heimi eru alltaf
í hættu. En mér virðist það óumdeilanlegt, að íslenzk
menning hafi aldrei staðið með meiri blóma en nú, aldrei
verið fjölskrúðugri. Sama máli gildir um meginþátt
menningarinnar, tunguna. Mig langar að nota þetta tæki-
færi til að neita því, að tungunni sé að hraka. Forsendan
er einföld: aldrei hafa jafnmargir notað tunguna jafnvel
til jafnmargvíslegra þarfa. Sú tunga er vel á vegi stödd,
sem nægir þeirri þjóð, sem hana talar, til allra starfa, and-
legra og verklegra, í fjölbreyttu þjóðlífi.
Þetta var útúrdúr, og ég sný mér því aftur að megin-
máli, nauðsyn þess, að þjóðin skoði hug sinn, læri að þekkja
sjálfa sig. Sá sem leitar að þekkingu á sjálfum sér á í upp-
hafi hvergi fast undir fótum. Það má því heita sama
hvar hann ber niður: honum getur orðið allt matur, sem
í magann kemst. Ef það væri á nokkurs manns færi að
byrja skipulega rannsókn á óánægju þjóðarinnar með
sjálfa sig, ætti það sjálfsagt samkvæmt reglum velsæmis-
ins að vera sagnfræðingur eða þjóðfélagsfræðingur. Ég
er hvorugt. Ég er aðeins forvitinn og órór Islendingur, sem
vildi gjarnan koma á framfæri spurningum, sem mér
finnst mér og löndum mínum nauðsyn að fá svör við.
En það er stundum erfiðara að spyrja rétt en að svara,
þegar rétt er spurt, og ég er þess ekki umkominn, að semja
þær spurningar, er kynnu að laða fram þau svör, er e. t.
v. geyma lausnarorðið, sem við bíðum eftir. í stað þess
ætla ég að hætta á að svara nokkrum óorðuðum spurning-
um. Kannske geta svör mín orðið til þess, að einhver stíli
spurningarnar rétt, kannske til þess, að einhver finni hjá
sér hin sönnu svör.
f hálfa aðra öld hefur saga íslands verið saga stórra