Menntamál - 01.04.1961, Blaðsíða 44

34
MENNTAMÁL
tveim vísuorðum til ljóðaflokka sem fylla heilar bækur.
Þar finnast dæmi um auðskilin ljóð kveðin á óbrotnu al-
þýðumáli annarsvegar og torræð ljóð mögnuð kenningum
eða líkingum hinsvegar. Þar finnast dæmi um ljóð ýmist
hnitmiðuð eða lausbeizluð. Þar finnast dæmi um jafnt
bjartsýn ljóð sem bölsýn. Þar finnast ljóð sem höfða til
skynseminnar og önnur sem skírskota til tilfinninganna.
Þar finnast dæmi um ástaljóð, trúarljóð, náttúruljóð,
söguljóð, heimspekiljóð, baráttuljóð, erfiljóð og svo fram-
vegis.
Þessi upptalning sýnir að hvað efni og búning snertir
hefur aldrei verið til nein allsherjarregla um það hvernig
fullgilt ljóð ætti að vera. Slíkt virðist ákvarðast af öllu
í senn: persónulegri gerð og reynslu höfundar, háttum
lands og þjóðar, ástandi menningar og tungu og loks áhrif-
um umheimsins.
En þrátt fyrir alla margbreytni forms og innihalds er
flestum venjulega ljóst hvað átt er við með hugtakinu
„ljóð“. Að vísu getur út af því brugðið við snögg tímamót,
eins og til dæmis hér á íslandi á vorum dögum, þegar
margt skynsamt fólk stendur á því fastar en fótunum að
rím og stuðlar séu hið eina sanna aðalsmerki ljóðs. Hér
mun þó aðeins um stundarfyrirbrigði að ræða sem ekki
verður deiluefni eftir nokkur ár, einskonar uppreisn „ís-
lenzka brageyrans", sem er merkilegur eiginleiki út af
fyrir sig, en virðist nú hafa staðnað í formdýrkun einni
saman.
Hitt er svo annað mál að enda þótt vér séum ekki í nein-
um vafa um hvað telja beri til ljóða getur reynzt jafn
torvelt fyrir því að skilgreina hversvegna það sé fullgild
list. Að vísu er tiltölulega auðvelt að benda á ýmis sameig-
inleg einkenni ljóðagerðar allra alda. Samt verðum vér
litlu nær. Þetta sem gefur ljóðinu slíkt gildi að það stenzt
dóm samtíðar og framtíðar — sjálfur skáldskapurinn,