Menntamál - 01.04.1961, Blaðsíða 50

40
MENNTAMÁL
almennum og jafnvel öfugum táknum sé. I hinu innhverf-
asta fílabeinsskáldi getur því myndast dýr perla sem varp-
ar leiftri inn í dýpstu kvöl samfélagsins. En þá er næsta
hæpið að fordæma það sem úrkynjunarskáld.
Sé litið á hin margvíslegu þróunarstig sem enn ein-
kenna mannlífið á jörðunni verður augljóst að spurning-
unni um hið fullgilda nútímaljóð er heldur ekki hægt að
svara með almennri reglu. Gömul auðvaldsríki, ung al-
þýðuríki, nýlendur og hálfnýlendur á ýmsu stigi —- allt
eru þetta mismunandi samfélagsform sem orka á efni og
búning ljóðs hvert með sínum sérstaka hætti, enda þótt
margslungin víxláhrif komi hvarvetna til.
En má þá ekki þrengja sviðið enn meir og spyrja sem
svo: hvernig á íslenzkt nútímaljóð að vera til þess að geta
talizt fullgild list?
Ekki veit ég hvort þau átta ungu skáld sem hér verða
kynnt gætu orðið sammála um svar við þeirri spurningu.
Ef til vill gæti samkomulagið ekki orðið nema á einn veg:
spurningunni er ekki hægt að svara ef sú ályktun er
rétt að sjálf listin sé óskilgreinanleg. Eigi að síður gæti
verið tilvinnandi að hugleiða lítillega nokkur þau ytri tákn
sem íslenzkt nútímaljóð á við að glíma. En þá verður varla
hjá því komist að rifja upp ýmis þau helztu stórmerki
sem varða allt mannkynið jafnt.
Fyrir gífurlegan þrýsting tveggja heimsstyrjalda og
síðan kalda stríðsins hafa raunvísindin gerbreytt allri
ásýnd veraldar. Tangarhald á hinu smæsta, frumeindinni,
hefur opnað leiðina til hins stærsta, himingeimsins. Flug-
tæki mannsins nálgast ljóshraðann jafnt og þétt og eru á
góðri leið með að kollvarpa eldri hugmyndum hans um rúm
og tíma. Líkur benda til að alheimurinn sé alltaf að þenj-
ast út. Hin forna trúspeki að einn dagur sé hjá drottni sem
þúsund ár og þúsund ár sem einn dagur hljómar ekki leng-
ur sem nein fjarstæða. Hraðvaxandi vald mannsins yfir
náttúruöflunum hefur skapað möguleika fyrir því að vél-