Menntamál - 01.04.1961, Blaðsíða 14

4
MENNTAMÁL
um okkur ekki ýkja oft ljóst í blákaldri alvöru, án til-
finningasemi og sjálfsaumkunar, hvað það þýðir í raun
og veru, í þeim heimi, sem við byggjum í dag, að vera jafn
agnarsmáir og við erum. Mig grunar að við syngjum sjald-
an í einlægni vísuna, sem lýsir svo hlutlægt og nákvæmlega
veraldarstöðu íslands í dag, ekki síður en þegar hún var
ort:
Um þess kjör og aldarfar
aðrir liægt sér láta,
sykki það í myrkan mar
mundu fáir gráta.
Smæðin er áreiðanlega eitt af því marga um okkur
sjálfa, sem við munum þegar okkur hentar og gleymum
þegar meiri huggun er í því að gleyma. Enda er hægurinn
hjá. Við erum ekki „lítilsvirt.“ Síður en svo. Og við erum
ekki lengur svo „langt frá öðrum þjóðum“ að teljandi bagi
sé að. Þvert á móti. Þegar bezt lætur getum við ýkju-
laust sagt að við séum vel metin menningarþjóð í miðjum
hinum siðaða heimi. Við lifum í sátt við alla. Við eigum
enga óvini í venjulegum skilningi, ekki einu sinni haturs-
menn frá fornu fari. Jafnvel aldagömul óvinátta okkar
við Dani er úr sögunni, og það þótt við deilum enn við þá
um eitt hið mesta alvörumál. Og þótt við að undanförnu
höfum átt í því, sem á okkar mælikvarða má næstum kall-
ast stríð, við Breta, dylst engum hugsandi manni, að þar
er ekki um að ræða fjandskap þjóða á milli. Engin þjóð
vill okkur illa.
Og þó er það satt, að við erum heiminum vel missandi,
að við yrðum hvorki lengi grátin né af mörgum. Heilar
þjóðir vita varla að við erum til, nema þá ef til vill á sama
hátt og við vitum, að allir sem skráðir eru á þjóðskrá
eru til, og þessi vanþekking er þeim bagalaus, ekki síður
en okkur er það bagalaust, að láta okkur hægt um kjör
þeirra og aldarfar. Enginn á það til okkar að sækja á
efnalegu sviði sem hann ekki getur án verið eða annars