Heima er bezt - 01.12.1962, Blaðsíða 12

hljóðfæri, og gengust fyrir stofnun söngfélaga í sveit-
um sínum. Þau félög stofnuðu blandaða kóra og leituð-
ust við að bæta kirkjusöng hvert í sinni sveit. Auk þess
var sungið á öllum skemmtisamkomum og oft brugðið
sér milli bæja til að „taka eitt lag“.
I Laxárdal voru það þeir mágarnir faðir minn og
Hólmgeir Þorsteinsson (seinna bóndi í Vallakoti), sem
forustu höfðu um þessi mál. Pabbi okkar átti töluvert
mikið af nótum, bæði fyrir hljóðfæri og kóra, sænsk-
ar, norskar, danskar nótnabækur, bæði kirkjusöngsbæk-
ur og algeng sönglög. Unnur var sönghneigð og lærði
sand af lögum á uppvaxtarárum sínum. Það gerðum við
allar systur, og oft skemmtum við okkur við að syngja
saman uppáhaldsljóðin okkar. Bezt minnist ég síðsum-
arkvöldanna — þegar blítt var veður — blækyrrt, há-
skýjað og oft dimmbláskýjað suðurloftið — utar heið-
ríkt hvel — en yfir fellunum við dalbotninn í norðri
eldur og gull upp af sólsetrinu. Áin niðaði rólega,
spegildökk með gullnum glampa yfir lygnum og hylj-
um.
Að baki var máske erfiður þurrkdagur — og lúinn
sagði til sín, svo ekki var lagt í gönguför, út um hlíð-
ar og gil og grundir, nei — við settumst oft utan við
bæinn, gáfum okkur á vald friðartöfrum kvöldsins, lét-
um fegurð og ró fylla hug og sál, og kveldsvalann reka
burt lúann, eða við sungum nýlærð heillandi lög, eða
mösuðum um allt og ekki neitt, þangað til svefninn
kallaði til hvíldar.
Enginn má nú samt ætla, að öll uppvaxtarár okkar
systra væru tómur leikur og dagdraumar. Frá því við
komumst nokkuð á legg tókum við þátt í öllum störf-
um heimilisins, — utan húss og innan. Fyrst að eltast
við búféð, gæta kvíaánna og kúnna á sumrin, eltast við
hesta, fara sendiferðir milli bæja, o. s. frv. Færa mat á
engjar, teyma heim hesta undir heybandi og strax á
unglingsárunum mjalta kýr og kindur með fullorðnu
stúlkunum, og ganga að heyvinnu og annarri útivinnu.
Unnur var fremur veikbyggð og ekki hraust, svo henni
var að jafnaði fremur hlíft við erfiði en okkur eldri
systrunum. Samt tók hún þátt í flestum daglegum
störfum með öðrum.
Þá þótti það mikill heiður að kunna öll algeng nauð-
synleg verk til hlýtar. Það var mikið hrós þegar sagt
var um fólk, að það væri vel verki farið, eða að það
væri áhugasamt og laghent við verk. Hverri árstíð til-
heyrðu viss vinnubrögð, svo inni sem úti. Á vorin eft-
ir sauðburð ávinnslan á túnum, hreinsun á engjum,
rúning á fé, ullarþvottur, þvottur á húsum. Þá komu
fráfærur, lambaseta og rekstur. Og svo mjólkurhirðing
og úrvinnsla. Þá voru búverkin vandasöm verk. Ég dá-
ist oft að því nú, síðan öll þessi vinnubrögð eru horfin,
hve alþýðuhúsmæður höfðu náð þar meistaralegum
tökum á vandasömum verkum. Öll mjólkurílát voru
þá úr tré, og það var ekki leikur einn að hirða þau svo
mjólkin þyldi að vera „þrídægruð“, sem kallað var —
þ. e. standa í þrjú dægur í mjólkurbökkunum án þess
að súrna. Þá var rjóminn strokkaður, en undanrennan
notuð í skyr og mjólkurmat. Eftir mikinn þvott var
mjólkurbökkum og fötum hvolft á trégrindur yfir
sjóðandi vatnspott og gufuhreinsuð, að því búnu bor-
in út og sólþurrkuð þegar mögulegt var, annars hvolft
á bekki í mjólkurhúsinu.
Á haustin komu svo sláturstörfin og annar undir-
búningur undir veturinn. Með vetrinum byrjaði svo
ullarvinnslan. Móðir okkar var ágæt tóskaparkona og á
hverjum vetri var unnið heima úr ullinni í klæðnað,
bæði karla og kvenna, vaðmál í undirrekkjuvoðir, og
svo auðvitað sokkaplögg og nærföt. Prjónavél var kom-
in í sveitina nokkru fyrir aldamót. Einnig var ofið úr
tvisti, bæði hvítum og mislitum. Þá voru tóvinnuvélar
á Halldórsstöðum hjá Magnúsi Þórarinssyni, bæði
kembi- og spunavélar, og léttu þær mjög tóvinnu heim-
ilanna.
Öll þessi verlt lærðum við systur að vinna: spinna
band, vefjarþráð og ívaf, verka ull og prjóna sokka
og vettlinga, og síðan með hjálp móður okkar að sauma
flíkur úr voðunum. Sjálf litaði mamma dúka sína og
band, bæði úr útlendum lit og ísl. jurtum — mosa og
lyngi mest.
Eg held, að þessi sjálfsagða þátttaka í lífsnauðsynleg-
um störfum heimilanna hafi verið eitt veigamesta upp-
eldisatriði til að gera einstaklingana að ærukærum, dug-
andi mönnum, bæði karla og konur. Víst áttum við, sem
þá vorum að vaxa upp, oft erfitt og máttum leggja hart
að okkur og óskuðum eftir meira frelsi og leik, lengri
hvíld o. s. frv. En mikil var líka vinnugleðin, bæði við
inni- og útivinnu. „Ein þegar vatt og önnur spann iðn-
in hvatti vefarann, þá var glatt í góðum rann, gæfan
spratt við arin þann,“ segir Ólína Andrésdóttir. Það er
sannleikur. Og sjálfstraust og öryggi veitir það hverj-
um manni að vita sig færan um að vinna hvert það
verk, sem nauðsynleg eru til góðrar, efnalegrar og dag-
legrar afkomu.
Unnur Benediktsdóttir átti eftir að taka við og
stjórna stóru heimili, sem fjöldi gesta heimsótti. Það
var allra mál, að henni færi það vel úr hendi. Hvort sem
hún var heil heilsu eða sjúk, stjórnaði hún heimili sínu
af röggsemi og festu, og leitaðist eftir megni við að
láta þar öllum líða vel, mönnum og málleysingjum,
heimafólki og gestum. Sú viðleitni hennar og geta var
arfur úr föðurgarði og frá þeirri menningu, sem þá bar
uppi líf alþýðu í héraði hennar.
Ég hef stundum verið spurð að því, hvort hún hafi
nokkurn tíma unnið venjuleg dagleg störf. Sannarlega
gerði hún það, bæði sem ung stúlka og gift kona.
Hannyrðir lék henni jafnt í höndum sem dagleg hirðu-
brögð, matseld og öll heimilisumhyggja. En heilsa
hennar bilaði snemma, og fáir vissu hvað hún, lítil og
fínbyggð, átti í ströngu að stríða við heilsubrest sinn,
og hvað hún var búin að berjast hetjulega áður en síð-
ustu úrslitin komu.
412 Heima er bezt