Heima er bezt - 01.07.1994, Blaðsíða 4

Agœtu lesendur.
Eitt sinn var sú tíð að fiskmergð úthafanna virtist óendan-
lega mikil og margir licldu að það væri ekki í mannlegu
valdi að veiða allan þann fisk. En margt er í heiminum
hverfult og þessi skoðun og traust á matarkistu úthafanna
átti heldur betur eftir að breytast, eins og allir þekkja nú.
Tæknin hefur aukið afköstin gífurlega og mannkyninu
Ijölgar æ hraðar og um leið munnunum sem þarf að metta.
Mörgunt fiskiskipum nútímans má hlátt álram líkja við
ryksugur, því afkastageta, yfirferð og flutningsgeta þeirra
er orðin slík, og eins og spakmælið segir: „Það eyðist sem
af er tekið.“ Lengi var veitt án nokkurra takamarkana svo
að það gat varla endað nema á einn veg. Þó er eins og ekki
hafi verið tekið að ráði í taumana
fyrr en menn stóðu frammi fyrir
því að einstakir fiskstofnar voru
teknir að „hrynja," eins og það er
stundum kallað. Nýliðun stofna
hafði ekki undan að fylla í skarðið
sem stórkostlegar og stöðugar
veiðar mynduðu.
Nú er svo komið að nánast allar
veiðar eru verulegum takmörkun-
um háðar, orðnar kvótabundnar og
veiðimagnið, sem fara má í, fast-
bundið við svipað mark ár eftir ár.
Það sama á aftur á móti ekki við um munnana sem þarf
að metta. Þeirn heldur áfram að tjölga og eftirspurnin eykst.
Hvað er þá til ráða? Jú, líklega að gera fiskinn að hálfgerðu
„húsdýri,“ það er að hefja ræktun á honum í eldiskvíum.
Reyndar hefur ekki blásið ýkja byrlega fyrir slíkum til-
raunum hingað til og er skemmst að minnast hins stóra æv-
intýris í kringum laxeldið. Þar eins og sums staðar annars
staðar fengu menn hálfgerða glýju í augun og ætluðu að
sigra heiminn á fyrsta andartaki. Það tókst auðvitað ekki,
eins og öllum er kunnugt, því margir voru og eru um þessa
hitu út um allan heim.
En þó svona hafi tekist til í fyrstu lotu verður ekki annað
séð í fljótu bragði en að lengri framtíð fiskveiða geti orðið í
öðru formi að miklu leyti en sem uppeldi í sérstökum eld-
iskvíum. Fiskgengd úthafanna er slíkum annmörkum háð
að nær útilokað virðist að hún geti annað matarþörf mann-
kynsins á þessu sviði.
Nýlegar deilur við frændur okkar Norðmenn sýna líka
svart á hvítu að baráttan um þá „titti“ sem eftir eru í sjónum
er stöðugt að harðna þegar í harðbakkann slær í þeim efn-
um, ekki síður en þegar um aðrar auðlindir er að tefla. Þcg-
ar svo er komið hafa fögur orð um frændsemi og sameigin-
legan uppruna heldur lílið að segja.
Fiskurinn í sjónum veit lítið um einhverjar línur sem
kunna að vera dregnar á sjókortum og fer sínar leiðir hvað
svo sem öllu öðru líður. Hjá honum ræður einfaldlega ætið
og hitastig sjávarins ferðinni. Það getur því líka verið nokk-
uð undir hælinn lagt hvernig friðun einnar þjóðar á ákveðn-
um fiskistofni tekst, ef hann tekur upp á því að flakka inn í
fiskveiðilögsögu annars ríkis, þar sem aðrir hagsmunir og
reglur ríkja. Það telur hver sig eiga innihald sinnar matar-
kistu, hvernig svo sem það hefur í hana komist.
Gremja Norðmanna yfir veiðum Islendinga úr síldar-
stofninum, sem tók allt í einu upp á því að flytja sig inn í
íslenska lögsögu eins og l'orðum. er því skiljanleg að mörgu
leyti í Ijósi þess að þeir höfðu verið að berjast við að byggja
hann upp innan síns svæðis. Reyndar sýnist manni að það
hljóti að vera þeim nokkuð innan handar að sjá til þess að
síldarstofninn komi alls ekkert inn í íslenska lögsögu. Svo
er að sjá nefnilega, að hann geri
það ekki nema hann fari yfir
ákveðna stofnstærð sem knýr
hann á flakk í ætisleit. Sýnist
manni því að það sé lítið annað
fyrir Norðmenn að gera en að
halda honum innan „flakk-
markanna“ með veiðum sín meg-
in. Þar með hljóta þeir að hafa
þetta nánast í hendi sér og ekki
þurfa að vera neitt að semja um
veiðar við Islendinga úr þessum
stofni.
Seint verður það sennilega að hagkvæmt gcti orðið eða
yfirleitt mögulegt að rækta síld í eldiskvíum, bæði vegna
magns, hegðunar og annaiTa atriða sem einkenna þann fisk.
En menn eru aftur á móti farnir að tala um slíkt í fullri al-
vöru um þorskinn, „þann gula,“ eins og hann er oft nefnd-
ur.
Hvern hefði getað órað fyrir því fyrir svo sem 30 árum,
svo ekki sé nú lengra talið, að rætt yrði um það í fullri al-
vöru að ala upp þorsk í girðingum. Fáa hygg ég, og auðvit-
að voru allar aðstæður og möguleikar í fiskveiðum svo
gjörólfkir þá að slíkt hefur ekki einu sinni getað fæðst í
hugarskotum þeirra allra hugmyndaríkustu.
Svona rúllar þetta allt saman áfram skref fyrir skref,
tröppu af tröppu og leiðir hvað af öðru.
Hvað gerurn við ekki með hin hefðbundnu húsdýr okkar í
landbúnaðarframleiðslunni um þessar mundir, sauðfé, naut-
gripi. svín og hænsni? Öll eru þau höfð í „kvíum,“ ræktuð
og alin til átu og nytja. Allar hafa þessar tegundir í árdaga
reikað um villtar og manninum óháðar að öllu leyti. Smám
saman fór hann svo að festa þau í sessi og hafa þau innan
seilingar sér til viðurværis.
Hann hefur ekki haft þekkingu, þörf eða tækni til þess að
gera slíkt með fiska sjávarins hingað til en er ekki röðin
einmitt að koma að þeim núna í því efni?
Með hestu kveðjum,
Guðjón Baldvinsson.

220 Heima er hest