Æskan - 01.01.1972, Síða 39

að kynna sér betur allt um þessar smálokur og rannsaka,
hvaða hlutverki þær gegndu. Hvenær sem honum gafst
tækifæri til rannsakaði hann fugla, froska eða kaninur
til þess að kynna sér æðakerfi þeirra. Hann komst að því,
að lokurnar í bláæðunum opnuðust í öllum tilvikum í átt
að hjartanu, en lokurnar i slagæðunum aftur á móti í öllum
tilvikum í átt frá hjartanu.
En þýðingarmestu uppgötvunina tókst honum loks að
gera, þegar hann fór að gera tilraunir á lifandi dýrum.
Blóðið í slagæðunum kom ávallt frá hjartanu, en í bláæð-
unum rann það ávallt til hjartans. Lokurnar voru ventlar,
sem opnuðust aðeins i eina átt, þær hleyptu blóðinu aðeins
i eina átt og hindruðu að það rynni til baka. Harvey gerði
sér Ijóst, að hann var að nálgast takmark sitt.
Um þetta leyti hafði Harvey náð æðstu doktorsgráðu.
Hann opnaði eigin lækningastofu I London, og á stuttum
tima varð hann svo störfum hlaðinn, að hann komst varla
yfir þau. Nú gafst honum tækifæri til þess að rannsaka
mannsblóð og mannshjörtu. Dr. Harvey gerði nákvæmar
skýrslur yfir allar þessar rannsóknir. Þegar hann gat því
við komið, hélt hann einnig áfram tilraunum sínum á dýr-
a) Lokurnar opnast við þrýsting blóðsins. b) Þverskurður
af mannshjarta, sem sýnir hólfin og hjartalokurnar (t. h.).
Kenning Harveys um hringrás blóðsins mætti i fyrstu mikilli
andstöðu.
um. Jafnhliða fór hann að setja athuganir sínar saman i
fræðikenningu. En eins og samvizkusömum visindamanni
er eiginlegt, krafðist hann af sjálfum sér sönnunar á hverri
hugsaðri niðurstöðu.
Hjartað, sagði hann, er holvöðvi á stærð við hnefa. Það
vinnur eins og dæla. Þegar það dregst saman, dælir það
um 50—60 grömmum af blóði út í æðarnar. Síðan þenur
það sig út aftur og stækkar, þar til kemur að næsta slagi.
Þegar læknir þrýstir á púls einhvers, telur hann slögin,
sem koma fram við það, að hjartað dregst saman og þrýstir
blóðinu út i æðarnar. Púls fullþroska manneskju slær eðli-
lega 60—90 slög á minútu.
William Harvey gerði einnig útreikninga og taldi, að
hjartað yrði að dæla um 300 lítrum af blóði á klukkustund
um likamann! Það var siðasta sönnunin fyrir því, að líkam-
inn gæti ekki framleitt og eytt slíku blóðmagni á hverri
klukkustund. Hann vissi, að í líkama mannsins voru um
41/2—5V2 lítri af blóði. Það gat aðeins verið um eina
skýringu að ræða: það hlaut að vera alltaf sama blóðið,
sem streymdi í einhvers konar hringrás um líkamann.
Þar með hafði William Harvey endanlega sett fram kenn-
ingu sina, kenninguna um hringrás blóðsins. Frá hjartanu
fór það út i slagæðarnar, þaðan út í bláæðarnar og úr
bláæðunum aftur til hjartans. Lokurnar eða ventlarnir í
æðunum sáu til þess, að blóðið gæti aðeins runnið á einn
veg.
Harvey hélt enn áfram rannsóknum sínum á hjartanu
og æðakerfinu, þar til enginn vafi var lengur mögulegur,
kenning hans hlaut að vera rétt. Hann fór að ræða hug-
myndir sínar við aðra lækna, og loks tólf árum síðar dró
hann saman yfirlit um rannsóknir sínar og árangur þeirra
Framhald á bls. 51.
33