Æskan - 01.01.1972, Blaðsíða 43

Hvers vegna er vatnið í uppsprettu-
lindum kalt á sumrin? Jarðskorpan er
slæmur varmaleiðari. Yfirborð jarðar
hitnar á daginn og kólnar á nóttunni,
en þessi daglega hitasveifla nær ekki
einu sinni einn metra niður í jörðina.
Hitasveifla árstíðanna nær miklu lengra
niður, en þó ekki nema tiltölulega stutt.
Á meira dýpi en 20 metrum gætir henn-
ar alls ekki. Vatnið i uppsprettulindum
kemur svo djúpt úr jörðu, að árleg
hitasveifla hefur þar mjög litil áhrif,
það er því svalt á sumrum, en frýs
varla eða ekki á vetrum.
Hvers vegna finnast okkur sumir
hlutir kaldari en aðrir, þótt báðir séu
jafnheitir? Flestir kannast við af eigin
raun, hve miklu kaldara járn er við
snertingu í kulda heldur en tré, og
það þótt efnin liggi saman og séu jafn-
heit. Orsökin er sú, að málmurinn er
miklu betri hitaleiðari en tré og dregur
þvi fljótar til sín varma frá hendinni.
Sé mikið frost, getur farið svo, að rak-
inn úr húðinni frjósi, er húðin snertir
járnið, höndin frýs við járnið. Séu hlut-
irnir heitari en höndin, verður þetta
öfugt, málmurinn finnst heitari, þótt
hvort tveggja sé jafnheitt.
Hver áhrif hefur snjórinn á hitann á
jörðinni? Snjór leiðir mjög illa varma,
vegna þess hve gisinn hann er og loft-
mikill. Hann er því eins og hlý ábreiða
ofan á jörðinni og heldur varmanum i
henni, svo að hann dreifist seinna út í
loftið. Að þessu er ekki smáræðis gagn
fyrir jurtalifið, enda kemur jörðin stund-
um græn undan snjónum, eins og allir
þekkja.
svo eiga systkini mín dálítið í mér og hörpudiskafrænka og hörpu-
diskafrændi eiga agnarlítið.
Þá fór konan í burtu, og vitið þið, hvað hún tautaði fyrir munni
sér, þegar hún fór?
— Þetta er áreiðanlega einhver vélbrúða frá útlöndum, það
getur ekki annað verið. Eins og hörpudiskar geti talað!
Svona trúir fólk ekki alltaf því, sem það sér og heyrir sjálft.
Loksins kom strætisvagninn og aftur fóru þau þessa hristingsferð
fyrir hörpudiskinn, þótt börnunum fyndist strætisvagninn fara vel
á veginum. En það er nú líka dálítið annað að vera í fötu eða
sitja i sæti. Hörpudiskurinn litli gætti sín betur. Hann lét ekkert
á sér bæra alla leiðina upp i tónlistarskólann. Hann langaði ekk-
ert til að tala við fleira fólk, sem vildi kaupa hann fyrir peninga.
Svo vissi hann alls ekkert hvað peningar voru, ykkur að segja.
En hann hélt, að það væri eitthvað voðalega Ijótt.
Fólkið í strætisvagninum horfði mikið á mömmu, og það var
engin furða. Hefðuð þið ekki horft á konu, sem hefði setið með
fulla fötu af sjó á hnjánum í strætó? Hefðuð þið ekki gert það?
Mömmu var farið að liða hálfilla, þegar þau voru komin að
tónlistarskólanum. Um leið og þau gengu upp stigann leit hún
á Mariu og Gunna og sagði ákveðin:
— Næst látum við pabba aka okkur. Það fór sælustraumur um
hörpudiskinn. Mamma hlaut að trúa því, að hann kæmist i tón-
listarskólann. Hún hafði sagt NÆST!
Já, þau voru komin í tónlistarskólann, og mamma fékk að fara
inn til skólastjórans með Mariu, Gunna og fötuna. María og Gunni
settust á stóla úti í horni, en mamma settist á stól beint fyrir
framan skrifborð skólastjórans með fötuna á hnjánum.
— Komið þér sælir, sagði mamma. — Maðurinn minn talaði
við yður í morgun út af dreng, sem langar til að læra að spila á
óbó. Mamma var dálitið hrædd, þvi að henni fannst svo til alveg
vist, að skólastjórinn visaði henni á burt, og það yrðu afar mikil
vonbrigði fyrir litla hörpudiskinn. En svo herti hún upp hugann og
hugsaði með sér, að þá gæti hún bara beðið hann um að vísa
sér á einhvern einkakennara. Og ef sá einkakennari vildi ekki
hjálpa hörpudiskinum, þá færi hún bara til annars þangað til hún
(yndi mann, sem vildi leyfa hörpudiskinum að spila fyrir sig á
hörpu, því að það hlaut að nægja til að hann fengi að spila á
óbó, áleit mamma.
— Já, sagði skólastjórinn og blaðaði i blöðunum á borðinu
sínu. — Hvað hét hann nú aftur? Já, það var Hörður. Svo brosti
skólastjórinn til Gunna litla og sagði vingjarnlega: — Og hvað
ertu nú gamall, Hörður minn?
— Ég heiti Gunnar, sagði Gunni kurteislega og hann benti á
fötuna. — Hörður er í fötunni.
— Jæja, sagði skólastjórinn og var augsýnilega alveg öldungis
hissa, því að hver hefur nokkru sinni heyrt getið um strák í fullri
íötu af sjó og það í fötu, sem er ekki stærri en venjuleg plastfata.
En hörpudiskurinn þorði ekki að láta á sér kræla.
— Þetta er hörpudiskur, sagði mamma. — Hann var orðinn
svo þreyttur á að spila á hörpu, að hann langaði til að komast
upp á þurrt land og læra að spila á óbó. En hann getur ekki lifað
nema i sjó, svo að ég varð að fara með hann hingað í fötunni.
— Hvernig getur hann þá spilað? spurði skólastjórinn, og
mamma sá, að hann var sannfærður um, að hún væri ekki með
öllum mjalla.
— Hann getur stungið höfðinu upp fyrir brúnina og flotið svo-
leiðis, sagði mamma, og svo barði hún : fötuna og kallaði: —
Hörður minn, ertu sofnaður, vinurinn?
— Komdu sæll, hörpudiskur litli, sagði skólastjórinn og teygði
sig eftir simanum. Ég held helzt, að hann hafi verið að hugsa um
að hringja á lækni handa mömmu, en þá tók hörpudiskurinn upp
litlu hörpuna sína og yndislegustu hörputónar hljómuðu um
herbergið. Skólastjórinn hætti alveg við að hringja, og hann
horfði hrifinn á litla hörpudiskinn. Hann gat ekki annað en dáðst
að þvi, hvað þessi litla ögn var tónviss og spilaði vel. Þegar
hörpudiskurinn var búinn að spila, sagði maðurinn:
— Þetta var Ijómandi fallegt lag. Ég hef aldrei heyrt það fyrr.
— Ég bjó það til sjálfur, sagði hörpudiskurinn litli.
— Svo þú getur talað líka, sagði skólastjórinn. — Þá fer mér
að lítast heldur betur á þetta, en ekki veit ég, hvort það er regl-
unum .............................
37