Kirkjuritið - 01.01.1943, Blaðsíða 23

Kirkjuritiö. Uppl. verkm. og málfarsm. þjóö.
17
ari manngildiskröfu til hvers manns um að duga, og
duga vel. Hér var skóli, sem örvaði greind, getu og
sómatilfinningu. Þessi skóli var við almenn áhrifavöld,
er íslenzkt þjóðerni tók að vekja eftirtekt og aðdáun
merkra erlendra fræðimanna. Nálega hvert mannsbarn
í landinu nam í þeim skóla. Margir þeirra, sem uxu til
félagslegrar forystu, andlegrar og veraldlegrar, höfðu
framan af æfinni verið í hópi hinna högustu verkmanna,
töldu sér það jafnan heiður og fundu í því gagnsemi
fyrir forystustörfin síðar.
Af ýmsum samvirkum ástæðum er þessi mannbæt-
andi verkmenning íslendinga i upplausn. Þess gerasl
glögg dæmin, að í augum mikils fjölda manna er aðal-
atriðið ekki framar verkheiður, heldur verkalaun. En
því heldur enginn fram í alvöru, að sá, sem hætir kaup-
kjör sín, hversu rétt og nauðsynlegt sem það kann að
vera, sé að græða, ef manngildi hans hrakar jafnframt.
Hér eiga við orð Meistarans: „Þetta har að gera en hitt
eigi ógert að láta“. Með liruni sannrar verkmenningar
er fleiri stoðum þjóðmenningarinnar hætt. Og hæti
þjóðin ekki ráð sitt í þessum efnum, verður minna
skrifað af dómbærum mönnum um yfirhurði íslenzks
þjóðernis, þegar líður á þessa öld, en gert var á 19. öld.
II.
Málfarsmenning íslendinga, eða orðbragð, er í upp-
lausn. Á ég i því sambandi ekki við heina afhökun og
úrkynjun tungunnar sjálfrar, svo sem ambögur, hljóð-
villur, orðskripi og óþarfa og smekklausa upptöku er-
lendra orða, heldur það, að í seinni tið hefur þjóðin
leyft sér og vanið sig á svo taumlaasa notkun áherzlu-
orða í ræðu og riti, að til vandræða og vansæmdar horfir.
Það, sem flestir menn, innlendir og erlendir, telja
þjóð vorri öðrum fremur til vegs og verðleika, er liin
forna sagnaritun. En hennar prýði er það að vera fá-