Sjómannadagsblaðið - 01.06.1982, Síða 57

nóvember var stærð hrygningarstofnsins
mæld tvisvar með svo til sömu útkomu.
Aðferðin er því sjálfri sér samkvæm og
ástæður þeirra frávika, sem vart hefur
orðið, hafa oftast legið ljóst fyrir.
Niðurstaðan er því sú, að þær berg-
málsmælingar sem gerðar hafa verið á
stærð íslenska loðnustofnsins á haustin og
veturna og sýndar eru á myndum 8 og 9,
séu fyllilega marktækar. Mælingarnar
gefa sem sé rétta mynd af þeim gríðar-
mikla samdrætti sem orðið hefur í stofn-
stærð seinustu árin. Stærð stofnsins í
tonnum talin þarf hins vegar ekki að vera
nákvæmlega sú sem mælingamar eru í
dag taldar sýna. En þetta er ekkert aðal-
atriði. Fyrst aðferðin er sjálfri sér sam-
kvæm er hún jafngott tæki til notkunar
við stjórnun veiðanna hvort sem tonna-
talan er nákvæmlega rétt eða ekki.
Aðalástæða þeirrar lægðar sem loðnu-
stofninn er nú kominn í er vitanlega of-
veiði. Auk þess virðist lélegt árferði á ís-
landsmiðum eiga sinn þátt í lélegum fisk-
árgöngum s.l. 5 ár. Það er hins vegar at-
hyglisvert að hin gífurlega aflaaukning á
árunum 1976—78 verður með tilkomu
sumar- og haustveiðanna.
Enda þótt litlu hafi yfirleitt verið land-
að af smáloðnu komst þessi hluti stofnsins
í miklu meiri snertingu við veiðamar en
verið hafði fyrir 1976. Auk þess hefur
reynst erfitt að stöðva veiðamar í tæka tíð
þar sem niðurstöður stofnstærðarmæl-
inga liggja oftast ekki fyrir fyrr en seint að
haustinu. Tilraunir til mælinga á hinum
ókynþroska hluta stofnsins hafa nefnilega
ekki borið viðunandi árangur ennþá.
Meðan svo er og með hliðsjón af þeirri
reynslu sem þegar er fengin af sumar- og
haustveiðunum verður því að álykta að úr
þeim beri að draga aða jafnvel hætta þeim
í bili. Það er .mikið vinnandi til þess að
loðnustofninn nái aftur fyrri stærð og geti
skilað þeim arði sem af honum má vænta
auk þess sem ekki má gleyma því að við
deilum honum með þorskinum.
Lokaorð
íslenskum sjómönnum er vafalaust í
fersku minni að á síðustu 15 árum hafa
fjölmargir stofnar uppsjávarfiska hrunið
um allt norðanvert Atlantshaf og á þetta
raunar við víðar í heimshöfunum. Flestir
þessir fiskstofnar eiga það sameiginlegt
að þeir eru torfufiskar. Eftir því sem fisk-
leitartækin verða fullkomnari er auð-
veldara að fylgjast með göngum og finna
slíkar fisktegundir. Aflinn þarf því ekki að
minnka þótt stofninn minnki meðan enn
er efniviður í nokkrar góðar torfur.
Tæknilega séð er því miklu auðveldara að
höggva stór skörð í uppsjávarfiskastofna
heldur en í botnfiska sem eru dreifðari og
Samanburður bergmálsmælinga á mis-
munandi árstímum. Auðu súlurnar tákna
niðurstöður mælinga og þær skástrikuðu
aflann sem fékkst þann tíma sem leið milli
þeirra.
mynda sjaldnast torfur. Þá hefur einnig
komið í ljós að uppsjávarfiskar virðast
þola veiðiálag ver en botnfiskar. Þetta
kemur einkum fram í því að viðkomu-
brestur verður þegar hrygningarstofn
uppsjávarfiska fer niður fyrir vissa lág-
marksstærð sem virðist vera mun hærri en
þegar um botnfiska er að ræða. Um þetta
eru mörg dæmi en nærtækust ef til vill
þau, að viðkomubrestur varð í norsk-ís-
lenska síldarstofninum fyrir 15 árum
þegar hrygningarstofninn varð minni en
2.5 milljón tonna. Þetta skeði einnig þegar
íslenska vorgotssíldin fór niður fyrir
200 000 tonn og íslenska sumargotssíldin
varð minni en 150 000 tonn. Við þekkjum
þessi neðri mörk hinna ýmsu síldarstofna
af biturri og dýrkeyptri reynslu.
Mælingar á stærð íslenska loðnu-
stofnsins hafa enn sem komið er varað í
svo fá árað ekki er unnt að slá neinu föstu
hver lágmarksstærð hrygningarstofnsins
þurfi að vera til þess að stærð árganga
skaðist ekki af þeim sökum. Reynsla
okkar undanfarin ár svo og bæði Kan-
adamanna og Norðmanna bendir þó ein-
dregið til þess að svipuð lögmál gildi um
loðnustofninn og síldarstofninn að há-
marksafrekstursgetu verði ekki náð nema
þess sé gætt að hrygningarstofninn sé öfl-
ugur hverju sinni.
Mörgum hefur komið spánskt fyrir
sjónir að íslenskir fiskifræðingar skuli
ætla sér þá dul að mæla fiskmergð í sjón-
um með bergmálstækjum. Þetta hefur þó
verið gert eins og lýst hefur verið hér að
framan. Lykillinn að þeim árangri sem
náðst hefur felst einkum í þvi að athuga
hegðun og dreifingu fisksins rækilega og
bíða síðan þolinmóður uns færi gefst til
mælinga.
Vegna langlífis síldarinnar er unnt að
bera bergmálsmælingar saman við stofn-
stærðarútreikninga sem gerðir eru með
svokallaðri V.P.-greiningu og byggir á allt
öðrum forsendum. Eins og að framan
greinir er samræmi gott milli þessara
tveggja gerólíku aðferða. Þessu er ekki að
heilsa með loðnumælingamar. Til þess
lifir loðnan allt of skamma hríð. í stað
þess hafa loðnumælingarnar verið end-
urteknar nokkrum sinnum á hverju ári og
eins og lýst hefur verið hér að framan eru
mælingamar yfirleitt í góðu samræmi
innbyrðis. Þetta skiptir höfuðmáli til þess
að unnt sé að sýna þróunina. í raun skiptir
ekki öllu máli hvort sjálf tonnatalan er
rétt. Aðalatriðið er að mælingamar séu
gerðar við samskonar aðstæður frá ári til
árs og séu því sambærilegar. Það er þró-
unin frá ári til árs sem hér skiptir öllu.
Þess var getið hér að framan að vegna
langlífis síldarinnar væri unnt að bera
mælingu saman við úttekt eða stofnstærð-
ar útreikninga þar sem allt öðrum aðferð-
um er beitt. Við höfum þannig getað mælt
stærð 1971 árgangsins níu sinnum á
tímabilinu 1973 til 1982. Þetta eraðsjálf-
sögðu ekki hægt að gera að því er varðar
loðnuárgangana. Hver árgangur er
mældur sem 2 ára loðna að haustlagi en
mikilvægt er að þessar mælingar eru
endurteknar aftur í janúar eða febrúar.
Eins og sýnt er á 9. mynd er þarna oftast
mjög mikið og gott samræmi á milli
mælinga og þess afla sem tekinn er milli
þeirra.
Okkur sent að þessum bergmálsmæl-
ingum höfum staðið hefur það verið
mikið kappsmál að þær væru gerðar eins
vel úr garði og mögulegt er og það er
meðal annars þess vegna sem loðnumæl-
ingamar hafa verið endurteknar mörgum
sinnum á ári. Á hinn bóginn hefur einnig
verið reynt að sannreyna niðurstöður
mælinganna eftir öðrum aðferðum og á
þetta að sjálfsögðu einkum við um síld-
ina. Það er eftirtektarvert að niðurstöður
síldarmælinganna eru miklu síður rengd-
ar en niðurstöður loðnumælinganna. í
þessu sambandi er rétt að minna á að
síldarstofninn hefur heldur verið á upp-
leið allt frá því að bergmálsmælingarnar
hófust 1973 en þannig hefur hitst á að
loðnustofninum hefur hins vegar hrakað
mjög frá því að bergmálsmælingar hófust
á honum árið 1978. Menn hafa því treyst
góðu tíðindunum sem borist hafa frá
okkur um ástand síldarstofnsins en átt
erfiðara með að trúa niðurstöðum um
minnkandi loðnugengd.
SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ 55