Sjómannadagsblaðið - 01.06.1982, Blaðsíða 84

Guðmundur Ingimarsson:
Fiskiskipastóllinn
1981
Ritstjórn Sjómannadagsblaðsins fór
þess á leit við Fiskifélag Islands að gerð
yrði nokkur grein fyrir fiskiskipastólnum
eins og hann var skráður við síðustu ára-
mót í Sjómannaalmanaki fyrir árið 1982
og mun það verða gert hér á eftir. En til
gamans ættum við fyrst að líta á fyrsta
almanakið sem gefið var út á Islandi og
hét ALMANAK HANDA ISLENSKUM
FISKIMÖNNUM útgefið 1914 af
Stjórnarráðinu og í samráði við foringj-
ann á varðskipinu, einsog segirá titilblaði
almanaksins.
Þetta fyrsta almanak, sem prentað var í
ísafoldarprentsmiðjunni h/f, er lítil bók
132 blaðsíður að stærð.
Þar er að finna margskonar upplýsing-
ar og fróðleik fyrir skipstjórnarmenn svo
sem lög og reglur um fiskveiðar og
veiðarfæri, fiskinot, siglingareglur, flóð-
töflur og ýmsar töflur um mál og vog svo
ogannanfróðleik. Auk þesserþaraðfinna
ýtarlega ættarskrá yfir dönsku konungs-
fjölskylduna, er þá réði þar ríkjum.
Kristján konungur X., konungur í
Danmörku, Vinda og Gotna, hertogi af
Sljesvík, Holtsetalandi, Stórmæri, þjóð-
nterski. Láenborg og Aldinborg, fæddur
26. september 1870, kom til ríkis 14. maí
1912; honum gipt 26. apríl 1898 drottning
Alexandrína Ágústa, hertogaynja af
Mecklenburg-Schwerin, fædd 24. desem-
ber 1879.
Eins og sjá má var á þessum tíma talið
nauðsynlegt að íslenskir sjómenn væru
vel kunnugir konungi sínum og ætt-
mönnum hans.
Ein er sú reglugerð er birtist í þessari
fyrstu útgáfu athyglisverð og ekki síst fyrir
nútíma vélstjóra en hún bar yfirskriftina
GÆZLA OG HAGNÝTING MÓTORA
og birtum við hana hér óstytta:
Gæzla og
hagnýting mótora
„I. Áður en mótorinn er settur í hreyf-
ingu, er brennioddurinn leystur frá topp-
stykkinu og sótið þurrkað, hið litla gat í
oddinum er hreinsað með nál. Til þess að
ganga úr skugga um að steinolíudælan sé í
lagi, er hún hreyfð og á þá að koma mjó,
82 SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ
sterk buna úr brennioddinum, þegar hún
er í lagi.
II. Skrúfumöndullinn er gefinn úr
tengslum.
III. Lampinn er tendraður og settur á
sinn stað, hann á að loga með sterkum,
bláum loga. Olíubollarnir eru fylltir,
gangráðurinn (regulator), hjólin og allir
hreyfanlegir hlutir eru vel smurðir.
IV. Útblásturslokan er sett í þær stell-
ingar, sem hún á að vera í meðan vélin er
sett af stað.
V. Haninn á kælivatnspípunni er opn-
aður, áður en mótorinn er settur í hreyf-
ingu og er lokað, þegar mótorinn er
stöðvaður. Þegar mótorinn er stöðvaður í
frosti, verður að tæma vatnshylkið ásamt
öllum pípum og dælum (opna tæmingar-
hana á leiðslupípunni og taka burtu
speldin í dælunni) því annars er hætt við
að vatnshylki, pípur eða dæla springi.
VI. Þegar toppstykkið er rautt orðið af
hita, er brennioddurinn settur á sinn stað
og mótorinn settur í hreyfingu með
handafli. Þegar mótorinn er kominn í
hreyfingu, er hjólið fyrir útblásturslok-
unni sett í þær stellingar, sem það á að
vera í meðan vélin er í gangi og skrúfuás-
inn tengslaður við og lampinn slökktur.
VII. Rjúki mótorinn um of fyrst eftir
að hann er settur í hreyfingu, er það vott-
ur ofmikils steinolíu-aðrennslis. Að-
rennslið er minnkað með því að stytta
builudráttinn.
VIII. Mótorinn er stöðvaður með því
að stöðva steinolíu-aðrennslið til sívaln-
ingsins.
IX. Til að smyrja sívalninginn, má ekki
nota aðra olíu en „vélaolíu til innan-
smurningar" (sívalningsolíu) — 10 til 20
dropa á mínútu—; til áburðará mótorinn
er brúkuð góð vélaolía, en á stefnispípuna
og skrúfuhausinn er þykk feiti bezt.
X. Setja skrúfublöðin þannig að skrúf-
an gangi jafnt.
Hugsanlegir gallar og
hvemig úr þeim verði bætt
I. Hið smágjörva gat á brennioddinum
getur stíflast (mótorinn stöðvast þá eða
gengur mjög óreglulega), verður þá að
stöðva mótorinn og hreinsa úr gatinu, og
jafnframt er blásturslampinn settur að
toppstykkinu til að halda því glóandi.

Togarinn Coot, fyrsta botnvörpuskip í eigu íslenskra manna, gerður út frá Hafnarfirði,
strandaði við Keilisnes 1908.