Sjómannadagsblaðið - 01.06.1982, Síða 74

Fáein orð um kjör
sjómanna á skútuöldinni
Það var í maí mánuði árið 1910,
skömmu eftir að vetrarvertíð lauk,
að ungur maður Skúli Þorkelsson,
þá 18 ára, kemur að máli við einn
aflasælasta skipstjóra er stýrði
skútum hér við land, Pétur Mikkel
Sigurðsson, og ræður sig hjá hon-
um upp á hálfdrætti, sem svo var
nefnt, eða „hálfdrætti samkvæmt
samningi“, eins og það er skráð í
viðskiptabók piltsins.
Pétur Mikkel var þá með kútter
Bjöm Ólafsson, en í sögunni hefur
hann orðið þekktastur fyrir að fá
100.000 fiska á vertíð, af stór-
þorski, sem aðallega var veiddur á
Selvogsbanka. Var þetta aflamet,
sem hvorki fyr né síðan hefur
verið í neinni hættu.
100.000 fiskar á kútter, sem
veiðir með handfærum á vetrar-
vertíð er ótrúlegt afrek, þegar þess
er gætt, að skipverjar hausuðu
allan fisk, flöttu og söltuðu og
lönduðu síðan með handafli og
uppskipunarbátum í Reykjavík og
fluttu salt og vistir út með sama
hætti. 100.000 fiskar munu
vera 1000—1100 tonn upp úr sjó,
sennilega þó nær 1100 tonnum,
því 90—100 fiskar fóru í tonnið af
stórþorski.
Skúturnar byrjuðu seinna en
vertíðarbátar gjöra nú eða 3.—15.
febrúar og lokadagur var 11. maí.
1000 tonna vertíðarafli er sjald-
gæfur á vélbáta enn þann dag í
dag, þótt þeir hafa farið yfir 1000
tonn með nýjustu tækni. En þeir
blóðga þó aðeins fiskinn um borð
og eiga heimför og siglingu á
miðin ekki undir vindum, alfarið.
Menn hafa því allar götur síðan
árið +919 velt því fyrir sér, hvers-
konar mannskapur var hjá Pétri
Mikkel Sigurðssyni, skipstjóra,
það hljóta að hafa verið ofur-
menni. Það segja afköstin.
Það verða að teljast nokkur
meðmæli með ungum manni
austan úr sveit að fá skiprúm hjá
Pétri. Hann er ráðinn upp á hálf-
drætti, sem kann að þykja ein-
kennilegt, því hálfdrættingur er
núna heldur niðrandi 1 sjó-
mennsku. Á skútunum voru allir á
hinn bóginn upp á hálfdrætti, þ.e.
sjómaðurinn fékk annanhvem
fisk, en útgerðin hinn. Skipstjóri
hafði þó sérstök kjör, átti gellur og
það sem hann dró sjálfur, en auk
þess hafði hann prósentur af afla.
Kokkur hafði kaup og það sem
hann dró.
Pétur Mikkel ræður unga
manninn á skip sitt 18. maí og
hlýtur staðfestingu bæjarfógeta
sama dag. Hefur ferðinni án efa
verið heitið til Vestfjarða, en á
þessum árstíma var þar helst afla-
von fyrir skútur er voru á færum.
Það er komið vor, klaki að fara
úr jörðu. Vertíðarmennimir, sem
oft voru úr sveitum, eru famir til
að láta rigna framan í sig heima,
bera skít á tún, sinna sauðburði og
öðru. Nýir menn eru ráðnir í
þeirra stað á skútumar, sem nú
láta úr höfn og börkuð segl ber við
hafsbrún.
En hver voru kjör Skúla Þor-
kelssonar og annarra skútumanna
um borð í kútter Bimi Ólafssyni?
í viðskiptabók eru skyldur og
réttur sjómannsins skráðar, ýmist
sem sjómannalög, eða farmanna-
lög, eða sem reglugerð. Löggjaf-
inn hefur þá fyrir löngu séð
nauðsyn á að setja lög á skipum og
Fiskiskúta af algengri gerð frá síðustu öld.
72 SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ