Sjómannadagsblaðið - 08.06.1986, Blaðsíða 61

SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ
59
Kútter í Reykjavík.
En nú var þess skammt að bíða að bundinn væri endi
á niðurlæginu Reykjavíkur í fiskiveiði- og útgerðarsög-
unni. Það voru að koma upp útvegsbændur í Reykjavík,
þó ennþá væru þar mest illa haldnir þurrabúðarmenn í
sókninni eða kotkarlar, dáðlausir eins og Björn í Brekku-
koti í sögu Laxness, karlar sem dunduðu sér á eins- eða
tveggjamanna fari í grásleppunni og hengdu sér upp
þyrskling til matar og ræktuðu smá kálgarð við kotin sín,
ágætir karlar en ekki væri nú mikil reisnin yfir landi
voru, ef aldrei hefðu verið menn meira stórhuga en
Björn í Brekkukoti, sá góði karl.
*
íslenzk þilskipaöld hefst með útgerð Bjarna Sívertsen í
Hafnarfirði á litlu þilskipi um aldamótin 1800 og síðan
skipi því , sem hann lét smíða sér 1803, Havneíjords
Pröven. Nær í sama mund og Bjarni, þremur árum
seinna eða svo, hefja þeir þilskipaútgerð vestra Guð-
mundur Scheving í Flatey og Ólafur Thorlacius í Bíldu-
dal og þilskipaútgerð varð úr því mikil alla öldina á
Vestljörðum, aðallega voru það litlar jagtir. Við Faxaflóa
dalaði strax þilskipaútgerðin að Bjarna Sívertsen gengn-
um, en féll þó aldrei alveg niður. Þeir sáu til þess,
Stranda- og Vogamenn.
Það er dæmigert um það, hversu illa var komið fram-
taki Reykvíkinga í fískveiðum, að þegar þeir segja sögu
sína þá eru þeirmikið stoltiraf því framtaki Reykvíking-
anna Geirs Zoega og Jóns Þórðarsonar í Hlíðarhúsum og
Engeyjar mannsins, Kristins Magnússonar, að koma
1866 upp með 13 lesta jagt til Reykjavíkur — en þá eru
feðgarnir í Minni-Vogum búnir að vera með 40 lesta
skútu, Lovisu, fyrir landi frá 1863 og mörg smærri þil-
skip eru þá í gangi við sunnanverðan Flóann.
Geir Zoéga, Tryggvi Gunnarsson og Markús Bjarna-
son voru fremstir manna í að koma þilskipaútgerð
Reykvíkinga á laggirnar. Þegar svo kom að því að
manna Fanny þá varð að sækja til þess aðkomumenn,
því að Reykvíkingar tóku þilskipunum illa, hefur
Markús Bjarnason lýst.
Þrátt fyrir atorku Geirs, áróður Tryggva og Markúsar,
Helga Helgasonar og margra fleiri góðra manna, gekk
hægt að koma upp þilskipaútgerðinni í Reykjavík. Geir
kaupir næst Reykjavíkina 1873, 27 lesta skonnortu og
þriðja skipið Gylfa 35 tonna 1878 og síðan Margréti,
kútter frá Danmörku, 80 lesta og bar hún af öðrum skip-
um Geirs.
Árið 1886 eru ekki nema 11 þilskip í Reykjavík (og
Seltjarnarnesi), öll lítil, Margrét stærst og eini kútterinn,
hitt voru litlar jagtir, skútur og skonnortur, 25 — 35 lesta.
Tryggvi Gunnarsson varð bankastjóri Landsbankans
1893 og Geir Zoéga var þá kominn undir sjötugt, en
hann átti þó eftirað sýna það, hversu miklu það munaði
Reykjavík að hafa loks eignast mann með áræði og drift-
arhug útgerðarmanns sem sætti sig ekki við að snapa
handtak hjá dönsku kaupmönnunum eða róa tveggja
manna fari í grásleppu og þyrskling fram fyrir landstein-
ana.
Þeir fara nú að ráða ráðum sínum, karlarnir, Geir og
Tryggvi, sem líka var tekinn að eldast, nær sextugur, en
búinn að komast í peningahirzlu en það hafði hann allt-
af haft mikla þörf fyrir i öllum sínum margvíslegu fram-
faratilraunum.
*
Snemma árs 1897 fer Geir gamli út til Englands og
kaupir 5 kúttera, sem komu upp í marz um veturinn
1897 og það ætti í raun að vera það ártal, sem Reykvík-
ingar miðuðu við aldur síns bæjarfélags, því að fyrir
þennan tíma var Reykjavík eins og lýst hefur verið kot-
býli á ströndinni frá Rauðará útað Seli og danskur verzl-
unarstaður. Auðvitað má okkur ekki gleymast sá ára-
bátaútvegur sem kominn var í gang uppúr 1870 frá Hlíð-
arhúsum, Ánanaustum og Seli og Grjótanum, en heilt
yfír var ástandið fram undir aldamót það sem þeir lýsa,
Tryggvi og Helgi Helgason. Skilin verða með kúttera-
kaupum Geirs 1897. Fram að þeim höfðu Reykvíkingar
haft sjófangið sér til matar, það hélt í þeim lífinu, en eftir
1897 fara þeir að byggja bæ sinn fyrir sjófangið, og það
koma nýir Reykvíkingar til að byggja bæinn. þeir komu
vestan af ijörðum, norðan úr landi, austan yfir ijall og
sunnan af Strönd. Við skulum líta yfir skipsstjóratalið á
skipunum hans Geirs:
Fyrsti íslenzki skipstjóri Geirs var Sigurður Símonar-
son úr Arnarfirði; næstur Markús Bjarnason, einnig
Arnfirðingur; þá Dýrfirðingurinn Guðmundur
Kristjánsson; Ásgeir Þorsteinsson af Ströndum nyrðra;
Jafet Ólafsson úr Njarðvíkum; Stefán Pálsson, austan úr
sýslum; einnig Jón Ólafsson; Finnur Finnsson, Skag-
strendingur; og Jón Árnason á Heimaskaga.