Eimreiðin - 01.01.1941, Side 58

44
NÝFUNDNALAND OG FJÁRHAGSHRUN ÞESS
EIMREIÐIN
Og löngum hefur það þótt leiður ágalli, að ungt og efnilegt
námsfólk hefur (vegna skólaleysis i Nflandi) strejTnt til
Bandarikjaskóla til að afla sér menntunar þar og ekki snúið
aftur.
Um 1860 fór í fyrsta skipti að bera á talsverðum hita og
flokksofstæki í pólitíkinni. Ósamlyndið hófst með árekstrum
milli trúarbragðaflokkanna þriggja. Úr því varð uppreisn með
nokkrum gauragangi 1861, og þrír menn voru drepnir. Allir
\ildu ráða. Trúartvistringurinn í landinu hefur jafnan verið
til mestu óheilla (þar mætti skáldið Arnulf Överland kalla
kristindóminn 11. pláguna með meiri sanngirni en í Noregi).
A hallærisárunum 1860—68 komst í fyrsta sinn sá siður á,
að stjórnin úthlutaði atvinnuleysis- eða aflnleijsisstijrk meðal
fátækra. Það kom skjótt i ljós, að fleiri töldust styrkþurfar en
nokkurn grunaði áður, og varð þessi fátækrahjálp landplága.
Jafnvel i góðæri varð mörgum að hjálpa.
Frá því, að frelsið fékkst (1885), varð það gangur sögunnar,
að allt lék í lyndi þau thnabilin, þegar fiskafli var góður. En
svo komu thnar, að afli brást, eins og milli 1860 og 70 — og
seinna nokkru fyrir aldamótin síðustu. Þá lá við, að líkt færi
og nú, að þjóðin yrði að afsala sér sjálfstæðinu út úr fjár-
kröggum. Þá kom til mála að ganga undir Kanadastjórn. Sjálf-
stæðishvötin varð þó sterkari þrátt fyrir mikla örðugleika og
neyð í landinu, enda voru Kanadamenn þá ekkert fúsir til
samkomulags og fórnfæringa, sem því fylgdu. Hins vegar
höfðu þeir sýnt vilja og áhuga á sameiningu rikjanna á þeim
tímum, þegar vel áraði á Nflandi. Þá voru aftur Nflendingar
ekki ginnkeyptir fyrir sambandi. Þegar leið fram yfir alda-
mótin síðustu, fór ný alda framfara og bjartsýni yfir Nfland.
Þá var fyrsta og lengsta járnbrautin fullgerð um landið endi-
langt. Síðan hafa nokkrir brautarstúfar verið lagðir, en skipta
litlu máli. Margt stóð til. Innflytjendur skyldu koma og
landið ræktast og byggjast og margs konar „auður úr jörðu
snauðri“ grafast fram. Frá járnbrautarmálinu verður betur
sagt seinna. Þá var það orðið lýðum ljóst, að ýmiss konar málm-
ar væru í jörðinni, sem vinna mætti með miklum hagnaði, og
pappirsverksmiðjur skyldu reistar til að hagnýta hinn mikla
skóg, o. s. frv. Þá færðist fjör í fólkið og ekki sizt í málbein