Eimreiðin - 01.04.1944, Síða 24

88
FYRSTU VIÐHORF MÍN
EIMREIÐIN
kallaðir — yfirleitt allar reglur og tízkur. Svo róttækt var liatuv
það og fyrirlitning, sem ég strax fékk á öllu slíku, að ég komst
fljótt í andstöðu við flesta félaga mína, ef ekki alla. Ég fann,
að ég var fæddnr fjandmaður allra þessara álaga og þakkaði
liamingjunni fyrir, að ég var kominn frá mínu fátæka föður-
landi, sem að vísu hafði ekki of mikið af ytri auðæfum, en var
til allra heilla einnig svo bláfátækt af öllum listvenjum (iradition)
og öðrurn slíkum þvættingi og heimsku í mínum augum. Ég sá
a11a félaga mína burðast meira og minna með þessar erfðasyndir
sínar, sem ég var sjálfur svo blessunarlega laus við.
Ég var iðinn og árvakur og hlustaði á flesta fyrirlestra, sem
fluttir voru um listir. Ofur gaman þótti mér að öllum þeim
miklu fræðum, er margir „listdómarar“ gæddu fólki á, er um
listamenn eða listsýningar var að ræða. Ég vandi mig snemma
á að ganga bæversklega til bliðar, er út leit fvrir að ég yrði að
mæta mönnum þessum, því í mínum augum blutu þeir að vera
töluvert merkilegir, er svona gátu mælt og vegið alla list, svo þar
var enginn efi eftir. Ekkert duldist fyrir sjónum þessara andans
manna. Það leit iit fyrir eftir dómum þeim, er þeir dæmdu,
að þeir vissu allt um listamannsins buldustu bugmyndir, sam-
tímis um tækni lians og allt hið ytra, allt urn drauma- og sálar-
líf lians, um alla fortíð lians og framtíð og meira til, livernig
allt starf lians átti að vera eða ekki að vera, livert hann stefndi
og liverra gæða liann átti að afla sér, livaða liættur liann átti að
forðast, livað sannleikur væri og lýgi í listum o. s. frv. Var það
ekki von að þessum miklu sjáurum og smekkmönnum fyndist
skítur til koma, þegar einbver ætlaði að hlaupa út úr lestinni
og ganga eigin götu? Ég þóttist verða þess var, að ég var grun-
aður um að vera éinn af svörtu sauðunum. Ég liafði dirfzt að
álíta, að þeir, sem óskuðu að skapa sjálfstætt, gætu liaft sínar
djúpu rætur og farið sínar eigin götur. Jú, auðvitað, en livar
var þá að fiuna? Það vantaði bara, að maður færi að gera sig
hlægilegan með því að íinynda sér sjálfan sig einn þeirra. En
ég bélt því fram, að á meðal listamanna sem annarra kynnu að
finnast undarlegar sálir, sem ógjarna létu leiða sig og binda
annarra böndum.
I mannfélagi því, er ég dvaldi í á árunum 1893 til 1914 var
mikið af þessum listdómarafyrirbrigðum. Og með sjálfum mér tók