Eimreiðin - 01.04.1948, Blaðsíða 27

eimreiðin
HVAÐ LÍÐUR ÞJÓÐRÆÐINU?
107
höfum vér einkamál, aem vér viljum algerlega ráða sjálfir. En.
það er fjöldi mála, sem vér getum ekki og kærum osa ekki um
a3 annast sjálfir og viljum hafa sameiginleg og fela þau sveitar-
stjórninni, fylkisatjóminni eða ríkinu, eftir ástæðum.
Um einingjafrelsið gagnvart þjóðríkinu er það að segja, að
vegna þess að rétt upp sett þjóðríki er aðeins eðlileg útfærsla á
fólagslegu náttúrulögmáli mannkynsins, þá finnur eininginn þetta
tíki sem lilunnindi fyrir sig og aukið ráðrúm og frelsi. Því að
þegar þjóðríki liefur starfað um nokkurn tíma og er komið vel
® laggimar, hefur það margfalt meiri hlunnindi að bjóða en sem
svarar skyldunum, er það leggur á. — Lýðríkis- og einræðis-
8tjómir verða að draga undir sig allt það vald, er þær geta, frá
þegnunum, sér sjálfum til framdráttar, og til að geta tryggt völd
sín og yfirráð, launað styrktarflokk sinn og mútað áhrifamiklum
andstæðingum, þegar það þykir haganlegra en að gera þá óskað-
lega. — Þjóðríkið hefur aftur á móti engan hag af að hrifsa
Þndir sig meiri völd en umboði þess fylgja. Miklu frekar kvnni
það að hafa hneigð til að ýta frá sér auknum völdum og störfum,
af því að þeim fvlgir aukin ábyrgð. Einingjarnir fá þar að stjóma
einkamálum sínum að því leyti sem þeir geta það án árekstra
við samborgara sína eða heildarhag. Á sama hátt fá sveitarfélög að
atjórna sínum málum og fylkin sínum. Valdsviðin hljóta og að
laga sig eftir þörfum hvers tíma.
Ueiger álítur, að kröfum þjóðanna og samskiptum sé nú þannig
farið, að ríkisvöldunum verði enn falin aukin störf frá því sem
er, og eflaust verði það að ýmsu leyti á kostnað einingjafrani-
^aksins.
En sjálft demókratíið eða þjóðveldið er fyrst og fremst stjóm-
^egs eðlis og getur allt að einu staðið í fullu gildi án tillits til
þess, hvort það lætur ríkið hafa með liöndum meiri eða minni
atvinnurekstur. Að slíku geta legið margvíslegar ástæður, sem
Ereytast með breyttum tímum og þörfum. Hugsanlegt er, að
þjóðríkisvaldið geti stundum orðið að láta lilut sinn fyrir of
«terkum einkaríkjum í ríkinu. En hitt er þó margfalt verra, að
^áta slík „ríki“ taka völdin algerlega af þjóðinni og afnema þjóð-
r*kið á stjórnskipulegan hátt, eins og flokkamir hafa gert hér á
Undi, og því miður án mikilla mótmæla frá þjóðinni. Með stjórn-
arskrárbreytingunni 1931 luku flokkarnir við að lögfesta upp-