Eimreiðin - 01.07.1953, Qupperneq 46

f^œttir um eríendur lóhm enntir.
II. Indverskar bókmenniir.
Árið 1841 birtist grein í „Annaler for Nordisk Oldkyndighed"
eftir Finn Magnússon, leyndarskjalavörð, sem hann nefndi: „Kort-
fattet Udsigt over Astrologiens Opkomst, Uddannelse og Ud-
bredelse til Norden“, þ. e. Stutt yfirlit um uppruna og þróun
stjörnuspekinnar og um útbreiðslu hennar á Norðurlöndum. I
grein þessari, sem er samin af miklum lærdómi og hugmynda-
flugi, færir höfundurinn meðal annars nokkur rök að því, að nor-
ræn goðafræði Eddu sé að sumu leyti runnin frá og náskyld
indverskri goðafræði Veda-bókanna. Hvað sem um þau rök er
að segja, er hitt víst, að Veda-bækumar eru þær elztu bókmenntir
af Indó-evrópskum uppruna, sem kunnar eru, og að nöfnin Veda
og Edda eru svo lík, að bent gæti til sameiginlegs uppruna, enda
þótt Eddurnar séu taldar miklu yngri rit en Veda-bækurnar. Um
merkingu orðsins Edda hafa verið skiptar skoðanir. Sú kenning,
að orðið sé komið af bæjarheitinu Oddi á Rangárvöllum, þar sem
Sæmundur fróði sat og reit á síðari hluta 11. aldar, er vægast
sagt vafasöm. Edda hefur einnig verið útlagt móðir eða amma,
og í Nordisk Conversations leksikon frá 1871 er hiklaust sagt, að
orðið þýði eiginlega sama og amma, en amman er í hugum kyn-
slóðanna sú hin vitra, sem miðlar börnum sínum og afkomendum
þeirra af lífsreynslu sinni. Amman er fulltrúi vizkunnar og gætii'
hennar helgu linda. En Veda þýðir vizka, eða öllu heldur heilög
vizka, og af þessum vizkulindum elztu bókmennta Indverja hafa
þeir teygað í þrjár til fjórar árþúsundir og Vedabækurnar verið
þeim leiðarvísir og Ijósgjafi í trúarlegum, þjóðfélagslegum og
yfir höfuð í öllum menningarlegum efnum, síðan saga þeirra
hófst. Talið er, að ekki sé hægt að öðlast skilning á andlegu lífi
og menningu Hindúa nema að kynna sér rækilega Veda-bók-
menntir þeirra. Þau tvö megintrúarbrögð, sem þeir Gautama
Buddha og Mahavira eru höfundar að, verða heldur ekki skilin
og skýrð nema að þekkja Veda-bækumar, þessi helgu fræði, sem