Eimreiðin - 01.07.1953, Blaðsíða 52

204
INDVERSKAR RÓKMENNTIR
eimreibin
Miklar bókmenntir eru til á prakrit-tungu, þótt lítt séu kunnar
á Vesturlöndum. Ná þær yfir rúmlega 2000 ára tímabil, eða allt
frá því á 3. öld f. Kr. og fram á vora daga.
í austurhluta Indlands er héraðið Assam, og á tungu íbúa þess,
assamisku, eru umfangsmiklar bókmenntir, sem stóðu í mestum
blóma á tímabilinu 1450—1650. Eftir að Bretar lögðu landið undir
sig, árið 1826, hrakaði bókmenntum á assamisku, því að þeir
gerðu bengölsku að hinni opinberu tungu í Assam. En um líkt
leyti settust brezkir og amerískir trúboðar að í héraðinu, þýddu
þeir biblíuna og fleiri rit á assamisku og tóku að gefa út tímarit
á sömu tungu árið 1846, sem átti mikinn þátt í að endurvekja
áhugann á assamiskum bókmenntum. Assamisk skáld, sem kynnzt
höfðu enskri menningu, beittu áhrifum sínum til að yngja upp
og endumýja þjóðlegar bókmenntir. Meðal þeirra er kunnastur
Hemachandra Barua (1855—1896), sem samdi vísindalega orða-
bók yfir tungu Assambúa. Hann samdi einnig skáldsögur og leik-
rit. I leikritum hans gætir hvassrar gagnrýni á hræsni og yfir-
drepsskap þeirra, sem þykjast heilagir og flekklausir, en nota
helgislepjuna til að fela saurugleik sinn og syndir fyrir mannanna
sjónum. í „Söng ópíum-ætunnar“ lýsir hann eitumautn þessari
og bölvun þeirri, sem af henni leiddi fyrir landa hans, og er sú
lýsing átakanleg mjög.
Árið 1889 tóku stúdentar við háskólann í Calcutta að gefa út
nýtt tímarit, sem nefndist Eldflugan (Jonaki) og átti mikinn þátt
í þeirri bókmenntalegu vakningu, sem átti sér stað í Assam urn
aldamótin síðustu. Nafnkunnastur úr hópi þessara ný-assamisku
höfunda er Lakhminath Bezbama (1868—1938), og hafa smásögur
hans einkum náð miklum vinsældum. Sarat Chandra Goswami
(1886—1944) er einnig frægur smásagnahöfundur. Meðal ljóð-
skálda er Jatindranath Dvara, sem hefur þýtt Ferhendur tjald-
arans eftir Omar Khaýám á assamisku.
Bengali er indó-evrópsk tunga, sem hefur öðrum indverskum
þjóðtungum fremur orðið ritmál þeirra Indverja, sem hafa orðið
fyrir mestum áhrifum frá bókmenntum Vesturlandabúa. Á beng-
ölsku rituðu Tagore-bræðumir Dwijendrana (1840—1926) Jyot-
irindranath (1848—1925) og Rabinbranath (1861—1941), en af
þeim er Rabindranath kunnastur á Vesturlöndum, enda hlaut
hann bókmenntaverðlaun Nobels árið 1913. Hann var jafnvígur
á allar greinar skáldskapar: Ijóðlist, leikritagerð, smásögur, róm-
ana, ritgerðir. Hann stofnaði Santineketan-skólann og Háskóla
Visva-Bharati. Indverjar nefndu hann Vakpati, sem þýðir: Lá-