Eimreiðin - 01.10.1953, Blaðsíða 7

a (jranm
eftir Benedikt Gíslason frá Hofteigi.
Sagan af Valtý á grænni treyju, þetta einstaka ævintýri í ís-
^ands sögu, er nú aftur í hvers manns huga, af vissu tilefni, og
hiun orka á huga þjóðarinnar með margvíslegu móti. Hins vegar
er nú þessi saga, eins og hún gjörðist í þjóðlífi íslendinga, að
falla í gleymsku, enda löngu svo rykfallin, að óskýrir eru orðnir
allir drættir hennar. Hefur og orðið hlutskipti þjóðsagnaritara
að halda henni uppi, án ábyrgðar á fræðilega réttri gjörð. Það
er líka svo, að þessi gjörð sögunnar þarf mikillar athugunar við,
enda fær ekki sumt í henni staðizt, og hefur það orðið til þess,
að nú á slðustu tímum er sagan talin að vera hreinn þjóðsagna-
tdbúningur. Það er því ekki seinna vænna að benda á þau rök,
sem fyrir því eru, að sagan er atburðalega rétt, þótt tíminn hafi
fljótlega borið hana af réttri leið sannsögu, enda er hún svo í
sinum atburðum, að flestir vildu sem fyrst gleyma, ef máttu.
Hins vegar hefur hún aldrei gleymzt, sem varla er von, og nú
ekki einu sinni svo langt um liðið, síðan hún gjörðist, að eigi megi
f*ra fullar sönnur á það, að hér hafi verið farið atburðalega
með sanna sögu. Eru og minjar, mannabein, eftir annan þátt
s°gunnar enn við lýði, og hafa margir séð, og aldrei ruglazt í
neinu sú minjasaga, og verður því ekki rengd.
Fyrri þáttur sögunnar er talinn að vera frá árinu 1754, en hinn
siðari frá árinu 1769, eða þar í kring. Það, sem nú á dögum
Veldur rengingum á sögunni, er það, að mikil fræðaleit eftir stað-
festingu hennar hefur engan árangur borið. Að vísu er saga þessa
tíma heimildafá. Þó eru til heimildir frá þessum tíma, sem ætla
mætti, að ekki hefðu gengið fram hjá þessum atburði, eins og
aHrík annálaritun, en þar er hvergi á þessa atburði minnzt. Er
emn þessi annáll glöggur og saminn á því svæði, sem sagan gerð-
lst á, en getur hennar ekki með einu orði. En það er annáll Péturs
sýslumanns Þorsteinssonar á Ketilsstöðum á Völlum, næsta bæ