Eimreiðin - 01.10.1953, Qupperneq 8

244
VALTÝR Á GRÆNNI TREYJU
eimreiðin
við þennan atburð, samtímis, svo að hér virðist undarlega við
bregða um tíðindin, sem annálarnir lögðu sig fyrst og fremst eftir
að geyma, en til þess geta þó verið eðlilegar ástæður. Hitt er
kannske athyglisverðara, að Hrafnagilsannáll, sem Þorsteinn prest-
ur Ketilsson samdi, og var austfirzkur maður, skuli ekkert á þetta
mál minnast, þar sem annállinn ber það með sér, að höfundurinn
stendur í tíðindasambandi við austfirzka menn, eins og þegar hann
fær skrifað frá Kirkjubæ í Tungu óvættadrápið á Gunnlaugi Árna-
syni í Hrafnkelsdalnum, er skeði 5 árum fyrr. Enn má þó finna
eðlilega skýringu á því, og þá, sem bezt er að segja strax, að sagan
lýsir svo ljótum mannanna verkum, að það er naumast mannlegt
að skrá hana, meðan þeir eru uppi, sem að henni stóðu. Hér gerist
svo átakanleg slyss- og harmasaga, að jafnvel þjóðfélag rís ekki
undir henni, þegar hún skýrist í öllum slysum sínum og hörmum-
Það er engin furða, þótt þögnin sé talin geyma slíka sögu bezt.
Mun þetta þó einkum taka til Ketilsstaðaannálsritarans, sem ef
til vill hefur haft óheppileg áhrif á gang sögunnar sjálfur sem
valdsmaður á þessum vettvangi, en óbeint þó. Verður að því vikið
síðar. Hitt er meiri furða, að dómabók Múlasýslna, sem til er frá
þessum tíma, skuli ekki geyma einn staf um málið, og mannfræði,
allvel könnuð, skuli ekki rekast á einn einasta staf, er bendi til
þeirra nafna, sem hér komu við sögu, á þessum sama vettvangi-
Á hvoru tveggja mun fást eðlileg skýring, þegar vel er skoðað
og missagnir leiðréttar.
Mál hins fyrra Valtýs mun hafa borið undir setudómara, en
það eru dæmi um það, að slíkir rita ekki dóma sína inn í lög'
giltar dómsmálabækur, og veit ég dæmi um það. T. d. finnst ekki
í dómsmálabók Múlasýslna dómur, sem gekk á Ásbrandsstöðum
í Vopnafirði 1774 um hvalreka. Sýslumaðurinn var aðili málsins,
og settur var dómari í málinu, lögréttumaðurinn Ólafur Arngríms-
son, sem þá hefur búið á Hafrafelli í Fellum. Dómsins er getið
í Alþingisbókinni tvívegis á næstu árum, og eflaust er hann til
í skjölum landsbókasafnsins, því að ég sé á Ættum Austfirðingæ
að séra Einar Jónsson hefur haft hann undir höndum. Hins vegar
væri engin furða, þó að dómar í þessu Valtýsmáli, sem verið hafa
á lausum blöðum, hefðu þótt lítið sögulega frægir hlutir og enginn
séð eftir þeim í glatkistuna. En skýringu á mannfræðilegri sögu
persóna mun nú verða reynt að gefa hér á eftir, og er þó heimild-
unum lítt til að dreifa. Má hver meta, sem honum þykir vera
efni til.
En áður en við þá hluti er glímt, er rétt að reyna að staðfesta