Eimreiðin - 01.10.1954, Síða 25

EIMREIÐIN
UM LISTSKÖPUN FYRR OG NÚ
257
Jafnhliða sljóleikanum er fegurðarskynið að hverfa hjá nú-
tiniamanninum. Áður fyrrrnn mótaðist hvað sem var í samræmi
við takmarkið með því, að það varð til. Ljótleikinn komst því
ekki að, en það er einmitt eitt fyrsta skilyrðið fyrir fegurð.
Nú ríkir stjómleysi í þessum efnum. Hver einstaklingur íklæðist
sinu gervi, og sum þessara gerva eru fram úr hófi ónáttúrleg
°g um leið andstyggileg. Þau eru eins og púkar, og tala þeirra
er legio, — gagnstætt því, sem ræður um heilagan anda.
Listkennsla, sem takmarkast við það eitt að veita fræðslu og
æfa handfimi, uppfyllir á engan hátt þær kröfur, sem gera
verður nú, þegar þjálfun persónuleikans er nauðsynlegri en
nokkru sinni áður. Undir næmleika listamannsins og opnun
huga hans er komið, hve miklu og góðu haim fær áorkað. Hönd
hans er aðeins tæki, að vísu mikilvægt, en þó aldrei annað en
tæki, sem auðvelt er að temja og æfa, hafi listamaðurinn eitt-
hvað fram að færa, sem honum liggur á hjarta. En jafnvel
hin æfðasta hönd fær aldrei málað á léreftið eða höggvið í
steininnn annað en hégóma, hafi listamaðurinn, sem stýrir
henni, ekkert að segja.
Hver listamaður ætti að vera svo lifandi í starfi, að hann
geti mótað hverja sina fyrirmynd á sinn sjálfstæða hátt, með
persónulegum einkennum, sem greini það frá öllum öðrum
listaverkum. Sá, sem stælir ríkjandi tízku, „modernistinn“ svo-
Uefndi, takmarkar sig við einn eða tvo áratugi í listinni, en sá
listamaður, sem lýtur engum tímatakmörkunum, getur orðið
jafnnýr í list eftir liðnar árþúsundir, eins og hann var, þegar
hann gerði listaverk sin. Svo er til dæmis um suma listamenn-
®a meðal hinna fornu Egypta.
Að lokum vil ég fara enn nokkrum orðum um fegurðina. Eins
°g ég hef áður bent á, er skilningurinn á því, hvað fegurð sé,
uijög breytilegur. Fegurðin er lífrænt hugtak og þróast samhliða
s)álfu mannkyninu. Hún samsvarar ætíð þeim anda, sem er
ríkjandi á hverjum tíma. Það er hún, sem ræður tízkunni.
1 úlkun þess, hvað fegurð sé, afhjúpar og gerir ljósa andlega
°g efnalega viðleitni og hugsjónir kynslóðanna á hinum ýmsu
ólíku menningartímabilum sögunnar.
Hvað getum vér þá sagt um vorra tíma hugsjónir? Þær eru
æði sundurleitar.
17