Uppeldi og menntun - 01.01.1995, Síða 16

HUGMYNDIR STEINGRÍMS ARASONAR
Dewey og verkhyggjan
John Dewey vildi láta heimspekina fjalla um mannlegan vanda í ótryggri og
breytilegri veröld. Þær hugmyndir einar taldi hann gildar sem dygðu til þess að
leysa þann vanda því grundvallarmarkmið menntunar væri að móta framsækið
fólk sem væri fært um að lifa og starfa í lýðræðisþjóðfélagi. Auk þess áleit hann að
eitthvert gildismat byggi að baki allri hugsun.
Barnið sjálft var í brennidepli hjá Dewey en fyrir honum er það gerandi í
glímunni við umhverfi sitt, náttúrlegt eða félagslegt, sem það verður samt fyrir
áhrifum af. í þeirri glímu þroskast bamið. Þroski (growth) er eitt meginhugtaka í
ritum hans um uppeldisfræði og hann taldi þróun samfélagsins háða þroska-
möguleikum einstaklingsins. Hann taldi börnum eðlislægt að prófa sig áfram í
lífinu og nám færi fram í athöfninni. Áhugi og hæfileikar vísa þeim leið til þess að
fullnægja þörfum sínum. Án innsýnar í sálræn ferli og athafnir barna, áhugasvið
þeirra, venjur og getu verður öll kennsla tilviljun háð. Uppeldi og kennsla verður
að miðast við aðstæður hvers einstaks barns.
Þroski er markmið menntunar í þeim skilningi að barnið (maðurinn) auki sífellt
getu sína til að læra af reynslunni og takast á við framtíðina. Skólinn var að mati
Deweys mikilvæg, félagsleg stofnun þar sem menntun fer fram og þar átti að bjóða
upp á viðfangsefni sem væru eins raunveruleg og lík þeim sem barnið kynntist
utan skólans og mögulegt væri. Barnið varð að geta samhæft reynslu sína á heimili,
í félagslífi og starfi í eina merkingarbæra heild. Menntun er einstaklingsbundin að
því leyti að hver og einn mótast á einstakan hátt en félagsleg að því leyti að í
félagshópnum mótast menn fyrir samfélagsleg áhrif. Félagslegar framfarir eru
komnar undir góðri menntun. Menntxm gerir það mögulegt að þróa samfélag í þá
átt sem óskað er eftir. Skólirtn er því áhrifaríkasta tækið til að vinna að félagslegum
framförum. Hann undirbýr börn ekki fyrir lífið heldur er hann hluti af lífinu.
Til þess að skólauppeldið bæri þann árangur sem að var stefnt lagði Dewey og
aðrir verkhyggjusinnar höfuðáherslu á aðferðirnar en þær voru órjúfanlega tengdar
efnisinntakinu. Harm trúði því að órofa tengsl væru á milli tilgangs og meðala.
Kennsluaðferðir skyldu vera fjölbreyttar og sveigjanlegar og allt skólaumhverfið
hvetjandi. Til þess að styðja sjálfsprottinn áhuga barna þurfti hver og einn að fá
verkefni við sitt hæfi. Kennsla var list.
Dewey var eindregið mótfallinn því að kenna aðskildar námsgreinar en hann
vildi láta kenna það sem væri hagnýtt fyrir vaxandi iðnaðarþjóðfélag. Það sem
honum þótti hagnýtast var að börnin gætu leyst bæði verkleg og fræðileg
viðfangsefni. Vilji til samvinnu, verklagni og önnur hagnýt vitneskja, t.d. um iðnað
og þjóðfélagsskipan, voru grundvallaratriði en undirstaða alls þessa var þó reynsla
bamsins og lögmálið „leaming by doing" eða að læra í athöfninni. Góður kennari
var sá sem leitaðist við að sameina hug og líkama nemandans, að hugsa og aðhafast
(Dewey 1916 og 1994; Ozmon og Craver 1981; Ross 1942).

14