Uppeldi og menntun - 01.01.1995, Qupperneq 18

I
HUGMYNDIR STEINGRÍMS ARASONAR
„unun er að vera inni í kennslustundum". Hefur hann þá þegar séð margar góðar
aðferðir notaðar við kennslu (Steingrímur Arason 1916:9).
Málgagn kennara, Skólablaðið, kom ekki út frá áramótum 1917 og til 1919 en þá
tók Helgi Hjörvar við útgáfu þess. Fljótlega birtust þar greinar eftir Steingrím. Ein
þeirra var um sérþekkingu og skrifuð af því tilefni að hneykslast hafði verið á því
að í stjómarfrumvarpi um laun kennara var kennarapróf gert að skilyrði fyrir kenn-
arastöðu. Þetta þótti Steingrími sjálfsagt og lýsir aukinni vinnuskiptingu og sér-
þekkingu sem stefnu tímans. Hinar greinarnar hétu „Uppeldi" og fjölluðu um
hvernig mætti vekja áhuga bama, um iðnlistir11 sem viðfangsefni í skólum og skól-
ann sem þjóðfélagsstofnun. I lokagreininni leggur hann áherslu á tvennt: að stofna
skóla fyrir lítil böm í kaupstöðum og að stofna unglingaskóla í sveitum.
Greinina „Stjómarbylting á skólasviðinu" sendi Steingrímur einnig að vestan og
birtist hún í Andvara 1919 (einnig sérprentuð). Grein Steingríms er dagsett 5. janúar
1919 en í septemberhefti Teachers College Record 1918 birti Kilpatrick „The Project
Method" þar sem hann lýsir viðfangsaðferðinni. Ólíklegt er að svo ferskar kennslu-
hugmyndir hafi nokkru sinni borist til íslands frá útlöndum með jafn skjótum
hætti.
I „Stjórnarbyltingunni" fjallar Steingrímur einkum um námstjórn og skólarann-
sóknir. Hann telur námstjórn eiga stærstan þátt í að lyfta skólunum og breyta þeim
í uppeldisstofnanir sem skili framtakssömum, góðum og starfhæfum einstaklingum
út í þjóðfélagið. Rök fyrir forystu og verkstjórn í skólamálum séu ekki veigaminni
en á öðrum sviðum. Verkstjórn Steingríms er ekki valdboð; námstjóri er samverka-
maður kennara, annast leiðsögn, býr til námskrá í samvinnu við þá og notar
skólarannsóknir til þess að vekja áhuga þeirra og skilning á starfinu. Námstjóri
ræðir kosti og galla kennslunnar við einstaka kennara og efnir til kennarafunda í
því skyni að í sameiningu megi ráða bót á erfiðleikum. Það er á hans ábyrgð að ná
fram því besta í hverjum kennara eftir hæfileikum hvers og eins.
Góð námskrá léttir kennslustarfið og gefur sameiginlegt takmark. Hún er röð af
viðfangsefnum (projects) sem vekja áhuga bamanna og glæða hjá þeim hvöt til
sjálfshjálpar og hana þarf að endurskoða á fárra ára fresti. Börnin sitja ekki
aðgerðalaus og bíða eftir því að kennarinn „helli í þau tilreiddri fræðablöndu" (bls.
7). Þeim er opnuð leið til þess að starfa sjálf. Námskrá verður fyrst og fremst að
hafa félagsgildi, þ.e. „innibindi áhugamál og þarfir lífsins eins og þær eru á yfir-
standandi tímanum, bæði í umhverfinu og heiminum í heild" (bls. 11-12). Auk þess
verður hún að hafa sálfræðilegt gildi „þannig að það starf, sem nemandanum er
ætlað á hverju stigi þroskans, sé vel lagað til að auðga líf hans, eins og það er á
yfirstandandi tímanum, með tilliti til einstaklingsþarfa hans og hæfileika" (bls. 12).
Námsefnið má ekki vera ofvaxið skilningi bamsins og alls ekki byggjast ein-
göngu á minnisatriðum. Námsefni, sem ekki vekur áhuga, á að útrýma og setja
annað í staðinn sem hefur notagildi því þær greinar sem hafa notagildi hafa mest
menntagildi. Lífið og nútíðin skera úr um notagildið.
11 Með orðinu iðnlistir á Steingrímur (1919-1920:119) við þær listir sem „miða að efnislegum notum, svo sem
smíðar, saumaskapur, teiknun, leirbrensla o.s.frv."
16