Uppeldi og menntun - 01.01.1995, Qupperneq 61

GERÐUR G. ÓSKARSDÓTTIR
BREYTT ATVINNULÍF OG
FÆRNI STARFSMANNA
Könnun á færniþáttum sem taldir eru
mikilvægir í atvinnulífi framtíðarinnar
/ þessari grein er lýst niðurstöðum rannsóknar sem beindist að því að kanna hvort og að
hve miklu leyti reyndi á ákveðna almenna færniþætti í störfum ungsfólks, jafnframt því að
kanna hvort menntun skipti máli í þeim efnum. Valdir voru færniþættir sem taldir eru
nauðsynlegir í atvinnulífi framtíðarinnar. Spurningalisti var lagður fyrir 1000 manna
slembiúrtak úr árgangi sem fæddur er árið 1969. Niðurstöður bentu til að nánast í öllum
störfum svarenda reyndi á samskipti og tjáningu. Fólk sem lokið hafði námi í framhalds-
skóla eða háskóla var fremur í störfum sem reyndu á talsverða kunnáttu í lestri, skrift og
reikningi. Það sama átti við um ýmiss konar stjórnunar- og skipulagsfærni og færni í að
fást við gögn og upplýsingar. Aftur á móti virtist menntun starfsmanna ekki hafa áhrif á
það hvort störf þeirra fælu í sér ákvarðanatöku eða veittu svigrúm til frumkvæðis. í
allnokkrum fjölda starfa reyndi ekki á þáfærniþætti sem kannaðir voru'
Meginmarkmið þeirrar rannsóknar sem hér greinir frá var að skoða tengsl mennt-
unar og eðlis starfa snemma á starfsferli. Skoðað var að hve miklu leyti reyndi í
störfum á ákveðna almenna færniþætti* 1 sem taldir eru nauðsynlegir í atvinnulífi
framtíðarinnar og hvort menntun skipti máli í þeim efnum (Gerður G. Óskarsdóttir
1994a, 1995a). Þannig beindist athyglin bæði að því að skoða stöðu íslensks at-
vinnulífs með hliðsjón af þessum færniþáttum og hvort fólk sem lokið hefði
framhalds- eða háskólanámi væri fremur en aðrir í störfum þar sem reyndi talsvert
á þessa færni. Stuðst var við kenningar um að störf séu almennt að verða flóknari
en áður var. Sett var fram sú tilgáta að krafist væri að einhverju marki allra þeirra
færniþátta sem kannaðir voru í nánast öllum störfum en þó í meira mæli í störfum
þeirra sem lokið hefðu framhaldsnámi en í störfum þeirra sem ekki hefðu lokið
f ramhaldsskóla.
í þessari grein er fyrst rætt um starfsundirbúning í framhaldsskóla og greint frá
skiptingu nemenda í bóklegt og verklegt nám. Þá er fjallað um breytingar sem nú
Ranrtsóknin sem þessi grein er byggð á var styrkt af Vísindaráði íslands, Rannsóknasjóði Háskóla íslands og
menntamálaráðuneytinu.
1 í þessari grein eru orðin fæmi og fæmiþættir notuð yfir enska orðið skills en hæfni yfir enska orðið competence (sjá
Ensk-íslenska orðabók 1991). Með almennum færniþáttum er átt við fæmi sem nýtist í margvíslegum störfum
jafnt sem í daglegu lífi. Þjálfun í almennum færniþáttum er hluti af almennri menntun. Með sérhæfðri færni er
átt við færniþætti sem miðast við ákveðin störf eða starfssvið. Formleg starfsmenntun felst m.a. í að þjálfa
sérhæfða færniþætti en að sjálfsögðu einnig margs konar almenna fæmi.
Uppeldi og menntun - Tímarit Kennaraháskóla íslands 4. árg. 1995
59