Uppeldi og menntun - 01.01.2003, Side 69

AUÐUR TORFADOTTIR
sóknir hafi ekki verið nægilega nákvæmar. Nefndar hafa verið tölur frá 16.000 -
50.000 orð. Rannsóknir sem hafa verið gerðar á undanförnum árum og þykja áreiðan-
legar leiða í ljós að menntað enskumælandi fólk hefur orðaforða sem spannar u.þ.b.
20.000 orðafjölskyldur (Goulden o. fl., 1990). Það skal tekið fram að engin sérnöfn eru
innifalin í þessari tölu né kerfisorð. Þrátt fyrir það finnst ýmsum þetta vera nokkuð
lágt mat enda er það talsvert lægra en það sem áður hafði verið haldið fram. Diller
(1978) gerði orðaforðakönnun meðal háskólanema með því að leggja fyrir þá orða-
lista sem hann samdi upp úr orðabók og mat hans var 243.000 orð. Það verður að hafa
í huga að hjá Diller er um uppflettiorð að ræða, ekki orðafjölskyldur. I þessari grein
er miðað við orðafjölskyldur þegar vikið er að umfangi orðaforða nema annað sé
tekið fram.
Hvað þurfa útlendingar mikinn orðaforða til að verða sjálfbjarga?
Engum blandast hugur um að það er afar flókið ferli að byggja upp orðaforða í er-
lendu tungumáli. Þeir sem læra ensku sem erlent mál geta ekki vænst þess að orða-
forði þeirra nái því að verða jafnmikill að vöxtum og hinna sem hafa ensku að móð-
urmáli. I þessum tveimur tilvikum eru ýmis skilyrði fyrir hendi sem gera leikinn
ójafnan. Hið eðlilega máltökuumhverfi sem er til staðar við töku móðurmáls er ekki
fyrir hendi þegar menn læra erlent mál í hefðbundnu skólaumhverfi. Umhverfið þar
er ekki jafn ríkt af máláreiti og tækifærin til að nota málið í daglegum samskiptum
ekki fyrir hendi. I skólaumhverfinu er orðaforðinn oft fyrirfram valinn og borinn á
borð fyrir nemendur í smáum skömmtum. Þetta kann að hjálpa í upphafi meðan
nemendur eru að ná fótfestu í tungumálinu, en leiðir ekki ósjálfrátt til þess að nem-
endur tileinki sér orðaforða og geti notað hann í mismunandi samhengi. Singleton
(1989) hefur metið það svo að það þurfi margra ára tungumálanám til að jafnast á við
eitt ár í eðlilegu máltökuumhverfi.
Ur því að ljóst er að fæstir geta vænst þess að ná því stigi í orðaforða að jafnast á
við móðurmálsnotendur, hvað þarf orðaforðinn að vera mikill til að bjargast vel, bæði
í ræðu og riti? Það er alkunna að til þess að bjargast sæmilega í umræðu um dagleg
málefni þarf tiltölulega takmarkaðan orðaforða miðað við það sem þarf þegar um
lestur er að ræða. Hér verður eingöngu fjallað um þann orðaforða sem þarf til að lesa
sér að gagni (receptive vocabulary) enda var könnunin sem var tilefni þessarar greinar
gerð með það í huga að athuga hvernig íslenskir nemendur standa að vígi þar.
Það virðist almennt samkomulag meðal þeirra sem fást við rannsóknir á orðaforða
að setja lágmarksþröskuld í orðaforðakunnáttu við 2000 algengustu orðafjölskyld-
urnar í ensku (high-frequency ivords) sem traustan grundvöll til að byggja á (Schmitt,
2000; Nation, 1993; McCarthy, 2002). Þetta er þó ekki talið nægja til að komast með
þægilegu móti í gegnum almennt lesmál eða fræðilega texta. Þá þarf meira til en enn
eru ekki tiltækar neinar einhlítar niðurstöður þar að lútandi. Þó virðist vera sam-
komulag um að við 3000 orða markið aukist lesskilningur verulega (Laufer, 1998) og
við 5000 orða markið sé ástandið orðið nokkuð gott (Coady, 1997).
í Aðalnámskrá fyrir framlmldsskóla. Erlend mál (1998) er lögð áhersla á mikilvægi
orðaforða og það sama má segja um skýrsluna Markmið tungumálakennslu ígrunnskól-
um og framhaldsskólum (1997). Ekki er samt tekið fram nema á einum stað í námskrá
67