Tímarit lögfræðinga - 01.04.2000, Page 13

aftur á móti ekki gerð grein fyrir lokum ábyrgðarskuldbindingar eða endurkröfu
ábyrgðarmanns á hendur aðalskuldara eða öðrum. Síðar gefst ef til vill tækifæri
til að fjalla um það efni.
2. SKILMÁLAR OG TÚLKUN KRÖFUÁBYRGÐAR
2.1 Almennt
Þær reglur sem gilda um kröfuábyrgð eru ekki nema í takmörkuðum mæli í
settum lögum. Á þessu sviði sem öðrum gildir meginreglan um samningsfrelsi
einstaklinga og því ræðst réttarstaða aðila fyrst og fremst af samningi þeirra.
Með hliðsjón af þessum lagagrundvelli kröfuábyrgðar varðar miklu hvemig
slíkt loforð verður túlkað en með túlkun er átt við þann skilning sem lagður
verður í löggeming og hvaða réttaráhrif hann verður talinn hafa í för með sér. í
samningarétti hefur túlkun löggeminga verið greind annars vegar í skýringu,
en hún beinist að því að ákveða hvaða merking verður lögð í viljayfirlýsingu
loforðsgjafa, og hins vegar í fyllingu sem gengur framar skýringu hvað það
varðar að marka réttaráhrif á grundvelli réttarreglna eða réttarheimilda.2 Auk
túlkunar loforðs um kröfuábyrgð er ekki síður mikilvægt að slá því föstu hvaða
skilmála ábyrgðarmaður verður talinn hafa gengist undir. Hér verður hugað
nánar að þessum atriðum.
2.2 Skilmálar kröfuábyrgðar
Ábyrgðarmaður er skuldbundinn samkvæmt loforði sínu, þar með talið sam-
kvæmt þeim skilmálum sem hann hefur gengist undir. Staða ábyrgðarmanns og
kröfuhafa og önnur atvik að ábyrgðarskuldbindingu geta þó haft áhrif að þessu
leyti. Það er ekki líku saman að jafna þeim tilvikum annars vegar að jafnræði
sé með kröfuhafa og ábyrgðarmanni, þar sem báðir eiga þátt í að móta efni
skuldbindingar eftir hagsmunum sínum og þörfum, eða því hins vegar að annar
aðili í krafti sérþekkingar hagi skilmálum ábyrgðar í öllu verulegu eftir eigin
þörfum eða notist við staðlaða ábyrgðarskilmála sem einhliða taka mið af
hagsmunum hans.
Ef aðstæður eru á þann veg sem síðar greindi er ekki víst að allir skilmálar
ábyrgðar verði taldir hafa verið samþykktir sem hluti af skuldbindingu þeirri
sem stofnast hefur á milli ábyrgðarmanns og kröfuhafa. Verður almennt að ætla
að annar aðili ábyrgðarskuldbindingar sé ekki bundinn af óvenjulegum skil-
málum sem gera stöðu hans verulega lakari en leiðir af almennum reglum nema
hann hafi þekkt þessa skilmála eða þeir verið kynntir honum sérstaklega áður
en ábyrgðin stofnaðist. Hér sem endranær skiptir máli hvort sá sem hlut á að
máli hefur þekkingu eða reynslu á þessu sviði. Verður að gera ráð fyrir því að
2 Páll Sigurðsson: Samningaréttur, bls. 52-56.
7