Tímarit lögfræðinga - 01.04.2000, Síða 21

Þá er rétt að nefna 1. mgr. 109. gr. laga nr. 19/1991 um meðferð opinberra
mála en þar segir að dómari geti ákveðið að sakbomingur haldi frelsi sínu gegn
tryggingu og er heimilt í því skyni að taka gilda sjálfskuldarábyrgð annars
manns. I ljósi þess að sjálfskuldarábyrgð er ein af tegundum kröfuábyrgða
verður ekki séð að það hafi sjálfstæða merkingu að tilgreina ábyrgð vegna sak-
bomings sem sjálfskuldarábyrgð. Með slíkri skuldbindingu er ekki gengist í
ábyrgð fyrir efndum kröfu á hendur sakbomingi heldur að hann haldi þau
skilyrði sem honum hefur verið gert að hlíta, sbr. 2. mgr. 109. gr. Þegar við rof
á þeim skilyrðum verður greiðsluskylda ábyrgðarmanns virk enda kemur annað
og síðara tímamark ekki til álita á sama veg og þegar gengist er í ábyrgð fyrir
efndum kröfu á hendur aðalskuldara.18
3.3 Einföld ábyrgð
3.3.1 Almennt
Til að greiðsluskylda ábyrgðarmanns samkvæmt einfaldri ábyrgð verði virk
þarf frekari skilyrðum að vera fullnægt en þeim sem gilda um sjálfskuldar-
ábyrgð. Svo sem áður hefur verið rætt verður greiðsluskylda samkvæmt sjálf-
skuldarábyrgð virk þegar við vanefnd aðalkröfu en sé ábyrgð einföld er jafn-
framt áskilið að kröfuhafi haldi sig við aðalskuldara og leiti fullnustu hjá hon-
um ef efndir verða fengnar úr hans hendi með tiltækum ráðum. Þessu má nánar
lýsa þannig að sjálfskuldarábyrgð sé til tryggingar greiðslu á réttum tíma en
einföld ábyrgð feli í sér tryggingu gegn ógjaldfæmi aðalskuldara. Tíðast verður
því greiðsluskylda ábyrgðarmanns samkvæmt einfaldri ábyrgð síðar virk en
greiðsluskylda samkvæmt sjálfskuldarábyrgð. Einföld ábyrgð er því yfirleitt
talin til vara (d. subsidiært ansvar) andstætt því sem á við um sjálfskuldar-
ábyrgð (d. principalt ansvar).19
Þær reglur sem gilda um einfalda ábyrgð má rekja allt aftur til Justinianusar
keisara í Róm. I Rómarétti var það hagræði sem ábyrgðarmaður naut af því að
kröfuhafi varð í fyrstu atrennu að sækja aðalskuldara nefnt beneficium ordinis.
Samkvæmt fomum rétti Norðurlanda naut ábyrgðarmaður ekki þessa hagræðis.
A grundvelli dómvenju hefur hins vegar meginreglan í dönskum og norskum
rétti verið sú um alda skeið að skuldbinding ábyrgðarmanns telst einföld
18 í hliðstæðu ákvæði í 1. mgr. 71. gr. eldri laga nr. 74/1974 um meðferð opinberra mála sagði að
sökunautur gæti haldið frelsi sínu gegn ábyrgð annars manns. I greinargerð með frumvarpi sem
varð að lögum nr. 19/1991 er ekki vikið að því nýmæli að binda ábyrgð arrnars manns fyrir
sakboming við sjálfskuldarábyrgð.
19 Hans Viggo Godsk Pedersen: Kaution, bls. 26; Carsten Smith: Garantirett I, bls. 22-23 og
163-164, Garantirett III, bls. 253 og Kausjonsrett, bls. 88.
15