Tímarit lögfræðinga - 01.04.2000, Síða 67

Hætta er á ósamræmi í notkun verði samfélagsþjónusta ákveðin af dómstólum
þannig að í sumum umdæmum yrði samfélagsþjónustu etv. mikið beitt en
annars staðar sjaldnar eða aldrei. Dæmi eru um að reynsla annarra þjóða sýni
þetta (t.d. Finna).
4. LOKAORÐ
Þegar samfélagsþjónustan var tekin upp á Islandi ákvað löggjafinn að láta
reyna á stjómsýsluleiðina í stað dómstólaleiðarinnar eins og tíðkaðst í öðrum
nálægum ríkjum. Til samræmis við þá leið var samfélagsþjónustan skilgreind
sem eitt af þeim úrræðum sem stjórnvöld hafa við fullnustu dóms um refsivist
en ekki sem ein tegund viðurlaga við afbrotum. Því hefur verið haldið fram að
með þessu hafi löggjafinn takmarkað valdheimildir dómstóla og að hugsanlega
sé um brot gegn stjómarskránni að ræða.
í 2. gr. stjórnarskrárinnar segir að Alþingi og forseti Islands fari saman með
löggjafarvaldið, forseti og önnur stjómvöld samkvæmt stjómarskránni og
landslögum með framkvæmdavaldið og dómendur fari með dómsvaldið.
Stjómarskráin skilgreinir ekki refsingu eða í hverju hún skuli fólgin né heldur
fjallar hún um það hvemig fullustu refsingar skuli háttað. Ekki verður séð að
með því að skilgreina samfélagsþjónustu sem fullnustuúrræði sé verið að brjóta
gegn stjómarskránni þar sem stjómarskráin eftirlætur löggjafanum skilgrein-
ingu á hugtakinu refsingu og ákvörðun um fullnustuleiðir.
Sú spuming stendur hins vegar eftir hvort verið sé að takmarka vald dóm-
stólanna sem felst m.a. í því að ákvarða dómþola refsingu. I 60. gr. stjómar-
skrárinnar segir að dómarar skeri úr öllum ágreiningi um embættistakmörk
yfirvalda. í því felst m.a. að framkvæmdavaldshafar geta ekki ákveðið hvert
skuli vera verksvið dómstólanna. Verður það aðeins ákveðið og takmarkað með
settum lögum að því leyti sem það er ekki þegar ákveðið í stjómarskránni. í
lögum eru til að mynda dæmi um að stjómvaldshöfum sé fengið úrskurðarvald
á ákveðnum sviðum og er þeim m.a. fengið vald til að taka íþyngjandi
ákvarðanir. Um slíkt er ekki að ræða þegar ákvörðun um samfélagsþjónustu er
tekin enda annars eðlis. Við fullnustuna jafngildir hin tildæmda óskilorðs-
bundna refsing ákveðnum lögmæltum klukkustundafjölda í samfélagsþjónustu
sem unnin er á ákveðnu skilorðstímabili, samfélagsþjónustutímabilinu. Það má
því segja að einungis sé um takmarkanir á valdi dómstólanna að ræða ef
stjómvald, þ.e. Fangelsismálastofnun í þessu tilviki, myndi íþyngja dómþola
með því að þyngja refsingu þá sem honum var ákvörðuð með dómi.
í reynd á hið gagnstæða sér stað. Er þá átt við að það er dómþoli sjálfur sem
á frumkvæði að því að samfélagsþjónusta er tekin til athugunar, hvort sem sam-
félagsþjónusta er dómstólaákvörðun eða stjómsýsluákvörðun, yrði þetta raunin.
Samfélagsþjónustan er því ekki ákveðin gegn vilja dómþolans eins og refs-
ingin. Jafnvel þó að litið sé á samfélagsþjónustu sem einhvers konar viðbrögð
við afbrotum þá er það meginatriði að dómþolinn sjálfur upplifir samfélags-
þjónustuna ekki á neikvæðan hátt eins og refsingu. Má því segja að samfélags-
61