Tímarit lögfræðinga - 01.05.2001, Síða 5

Það er vissulega svo að í réttarfarslögunum er gert ráð fyrir því að dómari
geti undir sérstökum kringumstæðum ákveðið að þinghald skuli fara fram fyrir
luktum dyrum til verndar aðilum og vitnum. Þar er um lögbundin tilvik að ræða
og til dæmis er ekki gert ráð fyrir því að aðilar geti krafist þess að þinghald sé
lokað án þess að þessum lögbundnu tilvikum sé til að dreifa. Hér má spyrja í
fullri alvöru, er ekki ástæða til þess að aðilar einkamáls geti komið sér saman
um að þinghald skuli vera lokað án þess að fyrir því séu kunngerðar sérstakar
ástæður? Það mætti jafnvel hugsa sér að sakborningur í opinberu máli gæti far-
ið fram á hið sama með samþykki saksóknara.
I þessu sambandi er rétt að minna á að í Mannréttindasáttmála Evrópu er að
finna svohljóðandi ákvæði í 1. mgr. 6. greinar:
Þegar kveða skal á um réttindi og skyldur manns að einkamálarétti eða um sök, sem
hann er borinn um refsivert brot, skal hann eiga rétt til réttlátrar og opinberrar máls-
meðferðar innan hæfilegs tíma fyrir sjálfstæðum og óvilhöllum dómstóli. Sé skipan
hans ákveðin með lögum. Dóm skal kveða upp í heyranda hljóði, en banna má frétta-
mönnum og almenningi aðgang að réttarhöldunum að öllu eða nokkru af siðgæðis-
ástæðum eða með tilliti til allsherjarreglu eða þjóðaröryggis í lýðfrjálsu landi eða
vegna hagsmuna ungmenna eða vemdar einkalífs málsaðila eða, að svo miklu leyti
sem dómstóllinn telur brýna nauðsyn bera til, í sérstökum tilvikum þar sem opinber
frásögn mundi torvelda framgang réttvísinnar.
Hér er bæði kveðið á um rétt manna til opinberrar málsmeðferðar og til þess
að þinghöld séu lokuð. Málsaðilar eiga rétt á að einkalíf þeirra sé vemdað og
má velta því fyrir sér hver myndi verða túlkun mannréttindadómstólsins á þeim
rétti. Eru ekki líkur á því að sú túlkun yrði svo rúm að undantekningarákvæði
íslensku réttarfarslaganna yrðu talin of þröng? Um það verður að sjálfsögðu
ekkert fullyrt. En það má spyrja þeirrar spurningar hvort einhver ástæða sé til
þess að hafa þinghöld opin t.d. í málum um nágrannakrit sem öllum finnst bros-
legur nema þeim sem í honum eiga? Ættu aðilar slíkra mála ekki að eiga rétt á
því að sammælast um það að þinghald sé lokað?
Það umhugsunarefni sem drepið er á hér að framan er ekki nýtt af nálinni.
Má til dæmis nefna að Stephan Hurwitz spyr að því í bók sinni Tvistemaal, sem
gefin var út árið 1941, hvort ekki sé ástæða til þess að loka þinghöldum séu
aðilar sammála um það, í því samhengi að opin þinghöld geti fælt menn frá því
að leita til dómstólanna með deilumál sín.
73