Tímarit lögfræðinga - 01.05.2001, Blaðsíða 13

Byggðist krafan á því að það væri lögákveðið hlutverk Ríkisútvarpsins sam-
kvæmt 15. gr. útvarpslaga nr. 68/1985 að kynna frambjóðendur og stefnumál
þeirra fyrir kosningar til Alþingis. Var m.a. vísað til jafnræðisreglu 65. gr.
stjórnarskrárinnar um að allir landsmenn skyldu eiga jafnan aðgang að slíkum
framboðskynningum. Hæstiréttur taldi að það væri óaðskiljanlegur þáttur kosn-
ingaréttar sem vemdaður væri í III. kafla stjómarskrárinnar og í 3. gr. 1. við-
auka við Mannréttindasáttmála Evrópu, sem tjallar um skyldu aðildarríkja til að
halda frjálsar kosningar, að sá sem réttarins nyti hefði tækifæri til að kynna sér
þau atriði sem kosið væri um. Vísað var til þess lögákveðna hlutverks Ríkisút-
varpsins samkvæmt 15. gr. útvarpslaga nr. 68/1985 að það kynnti frambjóðend-
ur og stefnumál þeirra fyrir kosningar til Alþingis. Bæri Ríkisútvarpinu ótvírætt
að gæta jafnræðis þegar það sinnti þessu hlutverki sínu og lyti sú skylda ekki
aðeins að frambjóðendunr og þeim stjórnmálaöflum sem í hlut ættu, heldur
einnig að þeim sem útsendingum væri beint til. Var því fallist á að Ríkisútvarp-
ið ætti að haga gerð og útsendingum framboðsumræðna þannig að þær væru
einnig aðgengilegar heymarlausum, sbr. og 7. gr. laga nr. 59/1992 um málefni
fatlaðra. Þótt Ríkisútvarpið hefði verulegt svigrúm við tilhögun dagskrár og
útsendinga hefði það ekki fært fram nægilega gild og málefnaleg rök til að rétt-
læta þá mismunun sem fólst í ákvörðun þess, en fyrir lá að tæknilega væri vel
hægt að hafa þann hátt á sem krafist var. Var auk þess litið til þeirra aðstæðna
að umrædd bein sjónvarpsútsending átti að fara fram daginn fyrir kjördag, ein-
ungis nokkrum klukkustundum áður en kjörfundur átti að hefjast. Með vísan til
þessa varð það niðurstaða Hæstaréttar að synjun Ríkisútvarpsins um að túlka
framboðsumræðumar væri ólögmæt. Var því viðurkennd skylda Ríkisútvarps-
ins til að láta túlka þessar umræður á táknmáli um leið og þær fæm fram.
4. UPPRUNI RÉTTINDA SEM 1. MGR. 76. GR. STJÓRNARSKRÁR-
INNAR TEKUR TIL
Stjómarskráin nr. 33/1944 hefur frá öndverðu tekið til nokkurra grundvallar-
atriða af meiði efnahagslegra og félagslegra réttinda. Eftir breytingamar, sem
voru gerðar á mannréttindakafla stjórnarskrárinnar með stjskl. 97/1995 er flest-
um ákvæðum um þetta safnað saman í 76. gr. hennar. Þó eru þar fleiri mikilvæg
ákvæði af þessum toga. Atvinnufrelsið, sem tryggt er í 1. mgr. 75. gr., er sam-
ofið ýmsum efnahagslegum og félagslegum réttindum, sérstaklega 2. mgr., þar
sem segir að í lögum skuli kveða á um rétt manna til að semja um starfskjör sín
og önnur réttindi tengd vinnu. Eins má segja að réttur manna til þess að stofna
stéttarfélög, sem vikið er að í 1. mgr. 74. gr. stjómarskrárinnar, tengist efna-
hagslegum og félagslegum réttindum eins og áður hefur verið nefnt.
í 76. gr. eru þrjár málsgreinar. I 1. mgr. segir að öllum sem þess þurfa skuli
tryggður í lögum réttur til aðstoðar vegna sjúkleika, örorku, elli, atvinnuleysis,
örbirgðar og sambærilegra atvika. í 2. mgr. er kveðið á um að í lögum skuli
81