Tímarit lögfræðinga - 01.05.2001, Page 15

Um framfærslurétt eru ákvæði í 70. og 71. gr. stjskr. Þær stjómarskrárgreinar eru þó
eins og næsta grein á undan fyrst og fremst stefnuyfirlýsingar en hafa takmarkaða
réttarlega þýðingu, þar sem löggjafanum er að mestu leyti í sjálfsvald sett, hverjar
reglur hann setur um efnið.9
Af þessu ummælum má álykta að 70. gr. hafi ekki verið talin fela í sér nein
efnisleg réttindi. Þó er vert að íhuga merkingu orðanna að löggjafanum sé
„að mestu“ í sjálfsvald sett hverjar reglur hann setur um efnið. Ætla má að höfð
séu í huga sjónarmið, sem gæta beri að við lagasetningu almennt, til dæmis
óskráðra grundvallarreglna uin jafnræði. Varasamara er að álykta af þessu að
ákvæðið setji löggjafanum skorður sem markist af ótilgreindum lágmarksrétt-
indum.
í nánari umfjöllun um það hvemig markmið 70. gr. birtist í almennri löggjöf
segir Ólafur:
... með lögum um almannatryggingar, nú 1. 24/1956 ... hefur miklu af þeim styrkja-
greiðslum, sem áður töldust til sveitarstyrks, verið breytt í einskonar tryggingarform
og bótagreiðslur, og fylgir þeim þá engin réttarskerðing.10
Við fyrstu sýn má ætla að með þessari tilvísun til réttarskerðingar sé geng-
ið út frá að ákvæðið vemdi að einhverju marki efnislegan rétt. Hitt kann þó að
vera líklegra að hér sé skírskotað til réttarskerðingar, sem áður fyrr leiddi lög-
unt samkvæmt af því að þiggja sveitarstyrk, en með því að almannatryggingar
hafi leyst slíka styrki af hólmi á tilteknum sviðum hafi þess ekki lengur gætt að
réttindi viðtakandans skertust af þeim sökum.* 11
5. BREYTTU STJÓRNARSKIPUNARLÖG 97/1995 INNTAKI RÉTT-
INDANNA SEM UM RÆÐIR í 1. MGR. 76. GR.?
Eins og áður hefur verið lýst reyndi aldrei á að dómstólar tækju af skarið um
hvað fælist í 70. gr. stjórnarskrárinnar áður en breytingar voru gerðar á mann-
réttindaákvæðum stjómarskrárinnar með stjskl. 97/1995. Því liggur beint við að
spyrja hvort þær breytingar hafi á einhvem hátt breytt inntaki efnahagslegra og
félagslegra réttinda sem nú eru vemduð í stjómarskránni.
Þegar lögskýringargögn eru könnuð, einkum greinargerð með frumvarpinu
sem varð að stjskl. 97/1995, kemur í ljós að þar er ekki orðað sem sérstakt
markmið að víkka eða rýmka þá vemd sem 70. gr. veitti fyrir. Eins og með önn-
ur ákvæði mannréttindakaflans var talið eðlilegt að færa orðalag þess til
nútímahorfs. Mikilvægustu nýmælin á sviði efnahagslegra og félagslegra rétt-
inda voru talin 2. mgr. 75. gr. varðandi rétt til að semja um starfskjör og önnur
9 Ólafur Jóhannesson: Stjómskipun íslands, bls. 468.
10 Ólafur Jóhannesson: Stjómskipun Islands, bls. 469.
11 Allt frá tilsk. 6. janúar 1857 var það skilyrði kosningaréttar að maður stæði ekki í skuld fyrir
þeginn sveitarstyrk. Það skilyrði var afnumið með stjskl. 22/1934. Sbr. Gunnar G. Schram:
Stjómskipunarréttur, bls. 199.
83