Tímarit lögfræðinga - 01.05.2001, Blaðsíða 24

strönd fjarri heimili sínu á sumarleyfistíma væri svo víðtæks eðlis og svo
óákveðin að ekki væru eðlileg tengsl á milli aðgerða, sem ríkið hefði átt að
grípa til gagnvart einkaaðilum, og friðhelgi einkalífs kæranda. Af þessum sök-
um vemdaði 8. gr. ekki rétt kæranda í þessu tilviki. Fyrst sáttmálinn vemdaði
ekki þau efnisréttindi, sem kærandi taldi sér mismunað um að njóta, var loku
fyrir það skotið að 14. gr. sáttmálans kæmi frekar til álita.24
Ljóst er að dómstóllinn getur ekki mikið lengur vikist undan því að kanna
hvort mismunun um að njóta félagslegra réttinda eigi sér stað í aðildarríkjun-
um. Þann 4. nóvember 2000 var samþykktur 12. viðauki við Mannréttindasátt-
mála Evrópu. I 1. gr. viðaukans er nýtt efnisákvæði við sáttmálann þess efnis að
réttindi sem veitt eru með lögum skuli tryggð öllum án mismununar á grund-
velli kynferðis, kynþáttar, litarháttar, tungumáls, trúarbragða, stjómmálaskoð-
ana eða annarra skoðana, þjóðernis- eða félagslegs uppruna, tengsla við þjóð-
ernisminnihluta, eigna, fæðingar eða annarrar stöðu. I sérfræðinganefnd á veg-
um Evrópuráðsins sem samdi texta viðaukans reyndist torsótt ná samstöðu um
orðalag greinarinnar, einkum með vísan til þess að reglan væri of víðtæk og að
slíkt ákvæði legði ófyrirséðar jákvæðar skyldur á aðildarríkin. Eins voru skipt-
ar skoðanir um það hvort orða ætti sérstaklega hina víðtæku fyrirvara sem gilda
við beitingu reglunnar og hafa þróast í meðförum mannréttindadómstólsins við
beitingu 14. gr. sáttmálans. Ymsar áhugaverðar vangaveltur um þessi atriði má
sjá í greinargerð með viðaukanum.25
Island hefur undirritað 12. viðauka og tekur hann gildi einu ári eftir að tíu
aðildarríki hafa staðfest hann. Við gildistöku hans færist verulega út gildissvið
mannréttindasáttmálans þannig að dómstóllinn tekur til efnislegrar meðferðar
kærur sem varða efnahagsleg, félagsleg og menningarleg réttindi á grundvelli
þess að ólögmæt mismunun hafi átt sér stað um að njóta þeirra, sbr. 1. gr. 12.
viðauka.
8.2 Nýjar alþjóðlegar kæruleiðir vegna brota á samningsákvæðum
Haustið 1999 samþykkti Allsherjarþing Sameinuðu þjóðanna viðauka við
samning um afnám allrar mismununar gegn konum sem veitir einstaklingum
kæruleið til alþjóðlegrar nefndar um hvort brot hafi átt sér stað. í þessum samn-
ingi er sérstök áhersla lögð á vernd efnahagslegra og félagslegra réttinda út frá
sjónarmiðum um jöfn réttindi kynjanna. Island hefur þegar undirritað viðauk-
ann, en hann hefur ekki tekið gildi.26 Þegar litið er til efnis og markmiðs þessa
samnings má ganga út frá því að kærur um brot á ákvæðum samningsins snúi
sérstaklega að því hvort ólögmæt mismunum hafi átt sér stað milli kvenna og
karla. Því mun jafnræðisreglan nýtast sem tæki til þess að ákveða hvort aðild-
24 Botta gegn Italíu, dómur 24. febrúar 1998, 35. og 39. mgr.
25 Explanatory Report to Protocol No. 12 to the Convention for the Protection of Human Rights
and Fundamental Freedoms, 24.-28. mgr.
26 Jakob Þ. Möller: ..Valfrjáls viðauki við samning um afnám alls misréttis gagnvart konum - Ný
alþjóðleg kæruleið", bls. 299.
92