Ægir - 01.06.1997, Blaðsíða 6

Samskipti þjóða
REYTINGUR
Nú í byrjun ji'mí var nótaskipið Sigurður VE-15 tekið af
norsku stranílgœsliinni í efnahagslögsögu Jan Mayen og
faert til hafnar i Noregi. í kjölfarþessa athurðar liafa stór
orð fallið og eiga Islenilingar erfitt mcð að skilja hvaða
lögsögu Norðinenn eigi á liafinu svona
nœrri íslandi.
Islendingar og Norðnienn liafa átt
niikil sainskipti og viðskipti frá örófi
alda, þar seni ísland hyggðist að stóruni
hluta frá Noregi. Norðnienn hafa liins
vegar verið nijög plássfrekir á Norður-
Atlantshafi ogþá sérstaklega íseinni
tíð. Islendingar liafa liaft forystu í haf-
réttarniáluni og verið fyrstir þjóða til að faera út niörk lög-
sögu sinnar, bœði fiskveiðilögsögu og efnaliagslögsögii.
Þannig liafa Islendingar lent í átökiiin og deiluni við ná-
grannaþjóðir sínar og liafa notið studnings Norðnianna
og þeirra niilligöngu í niörguni afþessuni deiluin. Það eru
því inikil tíðindi þegar Islendingar lenda í deiluin við
Norðmenn.
Ljóst niá vera að upphaf þessa eru deilur uni fiskveið-
ar í Barentshafi, „Siniigunni", en Nordniönnuni tókst þá
að konia á Isleiulinga veiðiþjófastinipli seni liefur skaðað
orðstír þjóðarinnar á vettvangi alþjóðafiskveiðistjórnun-
ar. Hins vegar hefði deilan uni Snniguna ahlrei orðið eins
liörð og raun ber vitni ef Norðnienn hefðu sýnt örlítinn
saniningsvilja og viðiirkennt íslendinga seni liverja aðra
fiskveiðiþjóð í Barentsliafi. Það niá lýsa ástandinn liér á
Islaiuli núna, sein sanibœrilegu við það ástand seni var í
Norður-Noregi 1994 og 1995, þegar deilurnar uni Sniug-
una voru seni liarðastar. Bara að taflinii er snáið við og
Neyðin kennir naktri
konu að spinna
Bann við þorskveiðum undan Nýfundnalandi árið
1991 hafði mjög alvarlegar afleiðingar og þúsundir
manna misstu vinnuna enda hafði þorskafli þeirra ver-
ið á annað hundruð þúsund tonn á ári. En neyðin
kennir naktri konu að spinna og það máltæki á svo
sannarlega við Nýfundlendinga. Sjávarútvegur á Ný-
fundnalandi tók stökkbreytingum og aðeins þremur
árum eftir að þorskveiðibannið var sett á tók sjávarút-
vegurinn að vaxa á nýjan leik. Þegar árið 1995 hafði
verðmæti sjávarafla á Nýfundnalandi vaxið gífurlega
og var orðið meira en árið 1988 þegar þorskaflinn var
sem mestur, eða um 329 milljónir Kanadadala. Þetta
skýrist einkum af því að farið var í auknum mæli að
veiða tegundir sem áður höfðu lítt eða ekki verið
veiddar, einkum skeljar margs konar, hörpudisk, hum-
ar, rækju og krabba. Og nú þegar þorskveiðar undan
Nýfundnalandi eru að hefjast aftur, þótt í litlum mæli
sé, má búast við að verðmæti sjávarútvegs Nýfund-
lendinga slái öll fyrri met.
Loðnan við Nýfundnaland
að ná sár á strik
/;// <77/ það Norðnienn seni fara offari og eru skálkarnir.
Einn niegininuntir er j>ó á og hann er sá að íslendingar
voru ekki að liengja sig í ónierkileg sniáatriði eins og
Norðinenn eru að gera nú, sniáatriði seni eðlilega á að
leysa nieð saintöliiin, enda uni inisskilning að rœða og
rangar leiðbeiningar. Það sýnir liins vegar þá vissu Norð-
nianna að þeir eigi fyrsta og eina réttinn til að veiða á
l>essu svœði að ónierkileg smáatriði verða jiess valdandi
að skip er dregið 400 sjóniílur til Noregs, afstað þar seni
nnin styttra er til Islands lieldur en til Noregs.
Þessnni tegundiiin samskipta verður að linna og það er
krafa sjónianna og útgerða að þeir sainningar og þivr regl-
///• sent farið er eftir séu skýrar og eðlilegar. Þá er einnig
Ijóst að huga þarf að griinni jieirra sanniinga seni gilda á
jiessu hafsvœði og að tryggja þarfrétt íslands til nýtingar
á audlindiiin á svceðinu við Jan Mayen og í liafinii niilli
íslands og Noregs.
Svo virðist sem loðnustofninn undan Nýfundnalandi
sé aftur að ná sér á strik og síðasta sumar voru veið-
ar hafnar að nýju. Rannsóknir benda til að stofninn sé
að nálgast eðlilega stærð og búast má við góðri ver-
tíð á þessu sumri. Nýfundlendingar hafa keppt við ís-
lendinga á markaðinum í Japan. Árið 1991 fluttu þeir
út 15.200 tonn af loðnu á Japansmarkað og árið
1993 fór hann í 16.000 tonn. Árin 1994 og 1995 var
nær ekkert flutt vegna hruns stofnsins og Islendingar
sátu einir að markaðinum vegna hruns loðnustofnsins
í Barentshafi. I fyrra tók útflutningurinn frá Nýfundna-
landi aftur kipp og fór í 12,000 tonn. Útfiutningur (s-
lendinga á frystri loðnu á Japansmarkað hefur vaxið
gríðarlega eða úr tæplega 2.500 tonnum árið 1992 í
18.500 tonn árið 1994 og í 35.500 tonn í fyrra. Með-
alverð fyrir íslensku loðnuna var nokkru hærra en fyrir
loðnuna frá Nýfundnalandi eða 203 jen á móti 176
jenum á kílóið fyrir þá nýfundlensku.