Ægir - 01.06.1997, Blaðsíða 29

snerist þetta vib. Þeir Ásgeir, Torfi og
Hinrik voru allir skipherrar á eigin þil-
skipum og fyrst í stað sendu þeir út-
flutningsvörur sínar, einkum hákarla-
lýsi og saltfisk, utan með lausakaup-
mönnum. Ekki leið þó á löngu, uns
þeir sáu sér hag í því að stofna eigin
verslanir til stuðnings útgerðinni.
Torfi mun hafa átt aðild að verslun
Hjálmars Jónssonar, sem hóf starfsemi
um eða rétt eftir 1850, og árib 1852
stofnuðu þeir Ásgeir og Hinrik hvor
sína verslunina í Miðkaupstaðnum,
sem svo var nefndur. Hinrik varð
skammlífur en verslun Ásgeirs óx hratt
og var, þegar henni lauk, eitt
þekktasta fyrirtæki á íslandi.
Hinn svikuli sjávarafli
íslendingar hafa oft orðið þess áþreif-
anlega varir að sjávarafli getur verið
svikull og að árferði til lands og sjávar
hefur mikil áhrif á alla afkomu
manna, jafnt heimila sem fyrirtækja.
Þab var gæfa þremenninganna, sem
nefndir voru hér að framan, að um
1850 áraði vel til sjávarins og verslun-
arárferði var útvegsmönnum hagfellt.
Þilskipunum var einkum haldið til há-
karlaveiða. Þau öfluðu vel og um þetta
leyti var eftirspurn eftir hákarlalýsi
mikil og verð á því hærra en nokkru
sinni áður. Á 6. áratug 19. aldar og allt
fram um miðjan 7. áratuginn virðast
aflabrögð yfirleitt hafa verið í betra
lagi en heimildir eru þó harla brota-
kenndar og erfitt að átta sig á því, ab
hve miklu leyti aukinn afli var afleiö-
ing meiri sóknar.
Árib 1846 munu aðeins tvö þilskip
hafa verið gerð út frá ísafirði, en þeim
fjölgaði verulega á næstu árum og árið
1861 voru þau orðin a.m.k. 12-14.
Næstu tvo áratugina fjölgaði skipun-
um hægt og bítandi en þegar kom
fram um 1880 tók útgerðin mikinn
fjörkipp og þilskipum fjölgaði ört á
ísafirði. Þau urðu flest árið 1898, eða
þrjátíu, en fór fækkandi eftir það. Árið
1920 var ekkert þilskip gert út frá ísa-
firði en á fyrra hluta 3. áratugarins
voru nokkur skip gerð þaðan út, hin
síðustu árið 1926.
Þilskipaútgerð ísfirðinga er um

margt sérstakur og athyglisverður þátt-
ur í íslenskri atvinnusögu tímabilsins
frá því um 1850 og fram um 1920. Við
upphaf tímabilsins voru þeir íslend-
ingar fáir, sem lært höfðu skipstjórnar-
fræði, sem kallaö var, og voru færir
um að sigla þilskipum milli landa, eba
jafnvel á veiðislóbum, þar sem þeir
höfðu ekki landsýn. Ásgeir Ásgeirsson
og Torfi Halldórsson höfbu báðir
gengib á sjómannaskóla í Danmörku
og um 1850 hófu þeir, ásamt fleiri
góðum mönnum, að vinna að stofnun
sjómannaskóla á ísafirði. Hann hóf
starfsemi haustið 1852 og starfaði til
vors 1856, en eftir það stundaði Torfi
sjómannakennslu á Flateyri um langt
skeib. Um fjölda nemenda í skólanum
er ekki vitað með vissu, en þeir munu
hafa verið 8-10 fyrsta veturinn og 7-8
hinn síðasta. Kennarar við skólann
voru tveir, Torfi og Bjarni Jónsson frá
Álftamýri.
Tveimur árum áður en skólinn tók
til starfa, 1850, stofnuðu eigendur þil-
skipa á ísafirði og í ísafjarðarsýslum
með sér tryggingafélag, sem starfaði
næsta áratuginn, og ef til vill nokkru
lengur.
Ekki leikur á tveimur tungum að af
þremenningunum, sem áður voru
nefndir, markaði Ásgeir Ásgeirsson
dýpst spor í sögu ísafjarðar og í ís-
lenska atvinnusögu yfirleitt. Fyrirtæk-
ið sem hann stofnaði árið 1852, Ás-
geirsverslun, óx og dafnaði og var um
síðustu aldamót langstærsta fyrirtæki
á íslandi. Á árunum 1897 og 1898
gerði það út fjórtán þilskip hvort árið,
og að auki gufuskip og seglskip til
flutninga. Þá átti verslunin útibú víba
um Vestfirði og þótt ekkert verði full-
yrt um hlutdeild þess í saltfiskútflutn-
ingi íslendinga, er ekki ósennilegt að
hún hafi verið um tíu af hundraði
heildarútflutningsins um síðustu alda-
mót. Þá var Ásgeir G. Ásgeirsson tek-
inn við stjórn fyrirtækisins af föður
sínum, sem lést árið 1877, og stýrði
Á ísaflröi stóðu allan skútutímann gömul og sérkennileg hús frá 18. öld og standa sum
enn. Þessi mynd úr bókinni Skútuöldin, sýnir reisulegt naust sem Björgvinjarkaupmenn
reistu árið 1790. Þaö var riflö árið 1943.
ægir 29