Búnaðarrit - 01.01.1928, Page 324
318
BUNAÐAítRIT
þús., og smábænda- og húsmannabýlin til samans 259
þús. — Þessar tölur eru miðaðar við árið 1918.
Sem kunnugt er, áttu Noregur, ísland og Danmörk
um nokkurra alda tímabil eina sameiginlega stjórn, og
lutu öll um skeið sömu einveldiskonungum, sem höfðu
næstum allar sínar tekjur af sköttum, er hvíldu á
bændastjett þessara landa. Á 17. og 18. öld fór þessí
stjórn að verða með köflum áhyggjufull yfir hnignun
bændastjettarinnar í löndum' sínum, og Ijet rigna yfir
þau tilskipunum um jarðabætur, nýrækt, nýbýli, stund-
um ívilnanir í skattgjaldi o. s. frv. Ein slik tilskipun
kom yfir Noreg 1754, einskonar þvingunar-tilskipun.
Hún bauð konunglega skipuðum landmælingamönnum,
með aðstoð Ijensmanna eða hreppstjóra og fjögra lög-
rjettumanna, að mæla út landspildur, bæði á almenn-r
ingum og einstakra manna jarðeignum, handa nýbyggj-
urum. Þeir áttu að fá ókeypis timbur til húsagerðar,
vera skattfrjálsir fyrstu 6 árin, og fleiri ívilnanir. All-
margir urðu til að grípa agnið og stofna nýbýli á þess-
um útmældu löndum. En flestir flosnuðu upp von
bráðar. Nýræktin reyndist bæði seinunnin og kostnaðar-
söm, og sum býlin illa til ræktunar fallin. Ennfremur
rjeði það miklu, að bændur kvörtuðu yfir skerðing eigna-
rjettarins og bjuggu illa að nýbyggendum. Þessi tilskipun
kom því litlu til leiðar, beint, en óbeint kom hún til
leiðar mikilli breytingu. Bændur tóku sig til nokkuð al-
ment og bygðu smá íbúðarhús á landeign sinni í grend
við bæina, og búsettu þar börn sín og aðra áhangendur,
til þess að koma í veg fyrir, að landið yrði tekið af
þeim eignarnámi. Þannig leiddi af þessari tilskipun, að
húsmannastjett myndaðist í Noregi, sem jafnan bjó
við harðan kost. En ræktað land hefir þó aukist dálítið
af hennar völdum.
Önnur tilskipun frá 1769 leyfir óðals- og sjálfseignar-